# Carmen Paschale 01 Paschales quicumque dapes conuiua requiris, Dignatus nostris accubitare toris, Pone supercilium si te cognoscis amicum, Nec quaeras opus hic codicis artificis: Sed modicae contentus adi sollemnia mensae Plusque libens animo quam satiare cibo. Aut si magnarum caperis dulcedine rerum Diuitiasque magis deliciosus amas, Nobilium nitidis doctorum uescere cenis, Quorum multiplices nec numerantur opes. Illic inuenies quidquid mare nutrit edendum, Quidquid terra creat, quidquid ad astra uolat. Cerea gemmatis flauescunt mella canistris Collucentque suis aurea uasa fauis. At nos exiguum de paupere carpsimus horto, Rubra quod appositum testa ministrat, holus. Cum sua gentiles studeant figmenta poetae Grandisonis pompare modis, tragicoque boatu Ridiculoue Geta seu qualibet arte canendi Saeua nefandarum renouent contagia rerum Et scelerum monumenta canant, rituque magistro Plurima Niliacis tradant mendacia biblis: Cur ego, Dauiticis assuetus cantibus odas Cordarum resonare decem sanctoque uerenter Stare choro et placidis caelestia psallere uerbis, Clara salutiferi taceam miracula Christi? Cum possim manifesta loqui, Dominumque tonantem Sensibus et toto delectet corde fateri: Qui sensus et corda dedit, cui conuenit uni Facturam seruire suam, cui iure perenni Arcibus aetheriis una est cum patre potestas, Par splendor, communis apex, sociale cacumen, Aequus honor, uirtus eadem, sine tempore regnum, Semper principium, sceptrum iuge, gloria consors, Maiestas similis. haec est uia namque salutis, Haec firmos ad dona gradus paschalia ducit. Haec mihi carmen erit: mentes huc uertite cuncti. Hanc constanter opem laesis adhibete medullis, Quos letale malum, quos uanis dedita curis Attica Cecropii serpit doctrina ueneni, Sectantesque magis uitam spirantis odorem Legis Athenaei paedorem linquite pagi. Quid labyrintheo, Thesidae, erratis in antro Caecaque Daedalei lustratis limina tecti? Labruscam placidis quid adhuc praeponitis uuis Neglectisque rosis saliuncam sumitis agri? Quid lapides atque aera coli, quid fana profana Proderit et mutis animas damnare metallis? Parcite puluerei squalentia iugera campi Et steriles habitare plagas, ubi gignere fructum Arida nescit humus, nec de tellure cruenta Liuida mortiferis uellatis toxica sucis, Tartareo damnata cibo: sed amoena uirecta Florentum semper nemorum sedesque beatas Per latices intrate pios, ubi semina uitae Diuinis animantur aquis et fonte superno Laetificata seges spinis mundatur ademptis, Vt messis queat esse Dei mercisque futurae Maxima centenum cumulare per horrea fructum. Omnipotens aeterne Deus, spes unica mundi, Qui caeli fabricator ades, qui conditor orbis. Qui maris undisonas fluctu surgente procellas Mergere uicinae prohibes confinia terrae, Qui solem radiis et lunam cornibus imples Inque diem ac noctem lumen metiris utrumque, Qui stellas numeras, quarum tu nomina solus, Signa, potestates, cursus, loca, tempora nosti, Qui diuersa nouam formasti in corpora terram Torpentique solo uiuentia membra dedisti, Qui pereuntem hominem uetiti dulcedine pomi Instauras meliore cibo potuque sacrati Sanguinis infusum depellis ab angue uenenum, Qui genus humanum praeter quos clauserat arca Diluuii rapida spumantis mole sepultum Vna iterum de stirpe creas, ut mystica uirtus, Quod carnis delicta necant, hoc praesule ligno Monstraret liquidas renouari posse per undas, Totum namque lauans uno baptismate mundum: Pande salutarem paucos quae ducit in urbem Angusto mihi calle uiam uerbique lucernam Da pedibus lucere meis, ut semita uitae Ad caulas me ruris agat, qua seruat amoenum Pastor ouile bonus, qua uellere praeuius albo Virginis agnus ouis grexque omnis candidus intrat. Te duce difficilis non est uia; subditur omnis Imperiis natura tuis, rituque soluto Transit in aduersas iussu dominante figuras. Si iubeas mediis segetes arere pruinis, Messorem producit hiems; si currere mustum Vernali sub sole uelis, florentibus aruis Sordidus impressas calcabit uinitor uuas: Cunctaque diuinis parebunt tempora dictis. Indicio est antiqua fides et cana priorum Testis origo patrum, nullisque abolenda per aeuum Temporibus constant uirtutum signa tuarum. Ex quibus audaci perstringere pauca relatu Vix animis committo meis, siluamque patentem Ingrediens aliquos nitor contingere ramos. Nam centum licet ora mouens uox ferrea clamet Centenosque sonos humanum pectus anhelet, Cuncta quis expediet, quorum nec lucida caeli Sidera nec bibulae numeris aequantur harenae? Primus abusque chao meritis uiuacibus Enoch Multa per innumeros iam saecula contigit annos Natura perdente modum: quem iure creandi Terra tulit genitum, sed mors miratur ademptum. Saucia iam uetulae marcebant uiscera Sarrae Grandaeuo consumpta situ, prolemque negabat Frigidus annoso moriens in corpore sanguis: Cum seniore uiro gelidi praecordia uentris In partum tumuere nouum tremebundaque mater Algentes onerata sinus, spem gentis opimae Edidit et serum suspendit ad ubera natum. Mactandumque Deo pater obtulit, at sacer ipsam Pro pueri iugulis aries mactatur ad aram. O iusti mens sancta uiri! pietate remota Plus pietatis habens contempsit uulnera nati Amplexus praecepta Dei, typicique cruoris Auxilio uentura docet, quod sanguine Christi Humana pro gente pius occumberet agnus. Loth Sodomae fugiente chaos, dum respicit uxor, In statuam mutata salis stupefacta remansit, Ad poenam conuersa suam: quia nemo retrorsum, Noxia contempti uitans discrimina mundi, Aspiciens saluandus erit, nec debet arator Dignum opus exercens uultum in sua terga referre. Ignibus innocuis flagrans apparuit olim Non ardens ardere rubus, nec iuncta calori Materies alimenta dabat, nec torrida uiuens Sensit damna frutex, sed amici fomitis aestu Frondea blanditae lambebant robora flammae. Mitis in immitem uirga est animata draconem, Per flexos sinuata globos linguisque trisulcis Squamea colla tumens inimicos ore chelydros Sorbuit et proprii redit in uirgulta rigoris. Peruia diuisi patuerunt caerula ponti In geminum reuoluta latus, nudataque tellus Cognatis spoliatur aquis, ac turba pedestris Intrat in absentis pelagi mare, perque profundum Sicca peregrinas stupuerunt marmora plantas. Mutauit natura uiam, mediumque per aequor Ingrediens populus rude iam baptisma gerebat, Cui dux Christus erat, clamat nam lectio: multas Vox Domini super extat aquas; uox denique uerbum est. Verbum Christus adest, geminae qui consona legis Testamenta regens ueterem patefecit abyssum, Vt doctrina sequens planis incederet aruis. Quid referam innumeras caelesti pane cateruas Angelicos sumpsisse cibos, nimbisque superni Nectaris aeria populum dulcedine pastum In pluuiis habuisse dapes et in imbribus escas? Rursus in exustis sitiens exercitus aruis, Qua nimium loca sicca, diu qua terra negatis Aegra iacebat aquis, qua spes ablata bibendi Viuendique fuit, subitas arente metallo Hausit aquas, sterilique latex de rupe manauit, Et ieiuna nouum uomuerunt marmora potum. His igitur iam sacra tribus dans munera rebus, Christus erat panis, Christus petra, Christus in undis. Angelicis tremefacta minis affatur asella Sessorem per uerba suum, linguaque rudenti Edidit humanas animal pecuale loquellas. Sol stetit ad Gabaon mediique cacumine caeli Fixit anhelantem dilato uespere lucem, Insolitus frenare diem, nec luna cucurrit Ordine pigra suo, donec populantibus armis Feruidus ingentem gladius consumeret hostem Coniurante polo: iam tunc famulata uidebant Sidera uenturum praemisso nomine Iesum. Heliam corui quondam pauere ministri Praebentes sine more dapes, alesque rapinis Deditus atque auido saturans caua guttura rostro Tradidit illaesam ieiunis morsibus escam. Nunc bonus Heliae, qui perfidus antea Noe, Abluit in terris quidquid deliquit in undis. Plenus at ille Deo postquam miracula terris Plura dedit meritisque suis succedere dignum Heredem propriae fecit uirtutis amicum, Aurea flammigeris euectus in astra quadrigis, Qua leuis aerios non exprimit orbita sulcos, Sidereum penetrauit iter curruque corusco Dexteriora petens spatio maiore triumphum Duxit et humani metam non contigit aeui. Quam bene fulminei praelucens semita caeli Conuenit Heliae! meritoque et nomine fulgens Hac ope dignus erat: nam si sermonis Achiui Vna per accentum mutetur littera, sol est. Vltima labentis miseratus tempora lucis Ter quinos quondam regi Deus addidit annos Vsus iure suo, patefactaque limina claudens Mortis ab occasu uitam conuertit in ortum. Ionas puppe cadens, ceto sorbente uoratus In pelago non sensit aquas, uitale sepulchrum Ne moreretur habens, tutusque in uentre ferino Depositum, non praeda fuit, uastumque per aequor Venit ad ignotas inimico remige terras. Cum spirante Deo Babylonia sacra negarent Tres una cum mente uiri durumque subirent Exitium saeui Chaldaea lege tyranni, Cuius Achaemeniam rabies accenderat iram Plus fornace sua: medios truduntur in ignes Nil audente rogo, tantumque ardore calentes Cordis imagineae uincunt incendia poenae Igne animi, o quanta est credentum gloria! flammis Ardentis fidei restincta est flamma camini. Digna sed immitem mox perculit ultio regem. Nam quod ab humana uecors pietate recessit, Agrestes pecudum consors fuit ille per herbas Aulica depasto mutans conuiuia faeno. Pronus ab amne bibit, septenaque tempora lustrat Omnibus hirsutus siluis et montibus errans. Nec minus et Darii furuerunt iussa tyranni, [Ecce etenim sceleri scelus addidit ira furentis] Hebraeumque decus Danihel decernitur insons Ieiunis cibus esse feris. sed belua iusto Mitis facta uiro, sanctos ne laederet artus, Coepit amare famem; rabies mollita furorem Deposuit saeuisque in faucibus ira quieuit, Et didicere truces praedam seruare leones. Dic ubi sunt, natura, tuae post talia leges, Qui totiens tibi iura tulit? qui tartara iussit Translatum nescire uirum, sterilemque marito Fecundauit anum, sacram praecepit ad aram Sponte uenire pecus, muliebres transtulit artus In simulacra salis, ramos incendia passos Non ardere dedit, uirgultum soluit in anguem, Per pelagus siccauit iter, mirabile nimbis Manna pluit, saxo latices produxit ab imo, Quadrupedem fari plano sermone coegit, Suspensis rapidas elementis distulit horas, Per uolucres hominem pasci dedit atque coruscis In caelum transuexit equis, iam morte grauato Adiecit tria lustra uiro, praedonis in ore Naufragio fundauit opem, flagrante camino Seruauit sub rore pios, per pascua regem Pauit ut hirsutam pecudem, rictusque leonum Instimulante fame iussit nescire furorem? Nempe creatori, cuius quaecumque uidentur Seu quaecumque latent et rerum machina sermo est, Omne suum famulatur opus sequiturque iubentis Imperium quacumque trahit sententia nutu. Heu miseri, qui uana colunt, qui corde sinistro Religiosa sibi sculpunt simulacra suumque Factorem fugiunt et quae fecere uerentur! Quis furor est? quae tanta animos dementia ludit, Vt uolucrem turpemque bouem tortumque draconem Semihominemque canem supplex homo plenus adoret? Ast alii solem caecatis mentibus acti Affirmant rerum esse patrem, quia rite uidetur Clara serenatis infundere lumina terris Et totum lustrare polum: cum constet ab istis Motibus instabilem rapidis discursibus ignem Officium, non esse Deum, quique ordine certo Nunc oritur, nunc occiduas dimissus in oras Partitur cum nocte uices. nec semper ubique est Nec lumen fuit ille manens in origine mundi, Cum geminum sine sole diem nouus orbis haberet. Sic lunae quoque uota ferunt, quam crescere cernunt Ac minui, stellisque litant quae luce fugantur. Hic laticem colit, ille larem, sed iungere sacris Non audent inimica suis, ne lite propinqua Aut rogus exiguas desiccet fortior undas, Aut ualidis tenues moriantur fontibus ignes. Arboreis alius ponit radicibus aras Instituitque dapes et ramos flebilis orat, Vt natos caramque domum dilectaque rura Coniugiique fidem, famulos censumque gubernent. Lignee, ligna rogas, surdis clamare uideris, Mutis responsa petis, quae iura domorum Hac ratione regunt, si caesa securibus actis Ardua pendentis sustentent culmina tecti, Aut subiecta focis dapibus famulentur edendis. Nonnulli uenerantur holus mollesque per hortos Numina sicca rigant uerique hac arte uidentur Transplantatorum cultores esse deorum. Plura referre pudet, sanctoque in carmine longum Vel damnare nefas, ne mollia sentibus uram Lilia, purpurei neu per uiolaria campi Carduus et spinis surgat paliurus acutis. Iam satis humanis erroribus addita monstra Risimus aut potius tales defleuimus actus. Nunc coeptam iuuat ire uiam montemque per altum Nitentes firmare gradus; properemus in urbem, Libertatis opem, radians ubi regia fuluis Emicat aula tholis, ubi dantur digni petenti, Quaerentem spes certa manet, claustrisque remotis Peruia pulsanti reserantur limina cordi. Hic est ille lapis, reprobum quem uertice gestat Angulus atque oculis praebet miracula nostris: Cuius onus leue est, cuius iuga ferre suaue est. Per digesta prius ueteris miracula legis Rettulimus, sancti coniuncto Spiritus actu Quae Genitor socia Nati uirtute peregit. Per digesta rudis necnon miracula legis Dicemus, sancti coniuncto Spiritus actu Quae Natus socia Patris uirtute peregit, Semper ut una manens deitatis forma perennis Quod simplex triplicet quodque est triplicabile simplet. Haec est uera fides; hanc spreuit habere salutem Arrius infelix, qui curua per auia rectum Flectere nisus iter, foueam dilapsus in atram Corruit et taetri mersus petit ima profundi: Tam uacuus sensu, iustae quam tempore poenae Visceribus fusis uacuus quoque uentre remansit. Demens, perpetui qui non imitanda parentis Iura caducorum gradibus simulauit honorum! Namque homines inter natum genitore minorem Lex carnalis habet, quoniam pater ipse parentis Filius ante fuit, mox et qui filius est nunc Adforet esse pater: sic per genus omne nepotum It noua progenies et aui numerantur auorum. At Dominus, uerbum, uirtus, sapientia, Christus, Et totum commune Patris, de lumine lumen, De solo solus, cui nec minus est Patre quicquam, Nec quo crescat habet, genitus, non quippe creatus: Ipse est principium. nam sicut clarus habetur In genitore manens, genitor quoque clarus in ipso Permanet, et rerum caput est Deus unus ubique. Non quia qui summus Pater est, et Filius hic est, Sed quia quod summus Pater est, et Filius hoc est. Sic ait ipse docens: ego in Patre et Pater in me. Rursus: ego atque Pater unum sumus. Arrius unum Debet scire sumusque Sabellius esse fatendum. Iste fidem ternam, hic non amplectitur unam: Ambo errore pares, quamquam diuersa sequentes. Qualiter assueti uarias producere sectas Impugnant sua dicta uiri, qui brachia nudis Ostendunt exerta umeris, nil tradere docti Sed tantum certare cati, prudentia quorum Stulta iacet, quia uana Deo est sapientia mundi. Hic loquitur nimis, ille tacet; hic ambulat, hic stat; Alter amat fletus, alter crispare cachinnum: Diuersisque modis par est uesania cunctis. Interea dum rite uiam sermone leuamus Spesque fidesque meum comitantur in ardua gressum, Blandius ad summam tandem peruenimus arcem. En signo sacrata crucis uexilla coruscant, En regis pia castra micant, tuba clamat erilis, Militibus sua porta patet: qui militat intret, Ianua uos aeterna uocat, quae ianua Christus. Aurea perpetuae capietis praemia uitae, Arma quibus Domini tota uirtute geruntur Et fixum est in fronte decus. Decus armaque porto Militiaeque tuae, bone rex, pars ultima resto. Hic proprias sedes, huius mihi moenibus urbis Exiguam concede domum, tuus incola sanctis Vt merear habitare locis alboque beati Ordinis extremus conscribi in saecula ciuis. Grandia posco quidem, sed tu dare grandia nosti, Quem magis offendit quisquis sperando tepescit. Christe, faue uotis, qui mundum in morte iacentem Viuificare uolens quondam terrena petisti Caelitus, humanam dignatus sumere formam, Sic aliena gerens, ut nec tua linquere posses. Hoc Matthaeus agens hominem generaliter implet, Marcus ut alta fremit uox per deserta leonis, Iura sacerdotii Lucas tenet ore iuuenci, More uolans aquilae uerbo petit astra Iohannes. Quattuor hi proceres una te uoce canentes Tempora ceu totidem latum sparguntur in orbem. Sic et apostolici semper duodenus honoris Fulget apex numero, menses imitatus et horas, Omnibus ut rebus totus tibi militet annus. Hinc igitur ueteris recolens exordia mortis Ad uitam properabo nouam lacrimasque serendo Gaudia longa metam: nam qui deflemus in Adam Semina mittentes, mox exultabimus omnes Portantes nostros Christo ueniente maniplos.