# Carmen Paschale 05 Has inter uirtutis opes iam proxima paschae Coeperat esse dies, Domini cum gloria uellet Ponere mortalem uiuamque resumere carnem, Non aliam, sed rursus eam, quam munere plenam Lucis ab infernis releuans ad sidera duxit. Exclamansque palam "pater istac memet ab hora Saluifica, sed in hanc ideo ueni tamen horam; Clarifica" dicit "nomen tuum". magnaque caelo Vox resonans uenit per nubila: clarificaui, Clarificemque iterum. quid apertius est Patre teste, Caelo assertore? ac nec sic agnoscere Christum Gens uoluit Iudaea Deum; pars esse ferebat Hoc tonitruum, pars angelicam crepuisse loquellam. O gens caeca oculis, o gens durissima corde! Num tonitruus potuit Christum, seu angelus ullus Auctorem generasse suum, qui nomine Patris Audito responsa daret, sed ab ore Tonantis Natum agnoscentis, populus quo crederet astans, Vox omissa suo respondit consona uerbo. Annua tunc sacrae celebrans per munera cenae Paschales ex more dapes humilemque magistrum Se faciens et grata suis exempla relinquens Assurgit famulisque libens famulatus et omnem Linteolo accinctus tantum inclinauit honorem, Discipulis ut sponte lauans uestigia cunctis Nec Iudam exciperet, quem proditionis iniquae Nouerat auctorem. sed nil tibi gloria, saeue Traditor, illa dabat pedibus consistere mundis, Qui sensu pollutus eras uelut omne sepulchrum Exteriora gerens albae uelamina formae, Sordibus interius foedoque cadauere plenum. Nec Dominum latuere doli, scelerisque futuri Prodidit auctorem, panem cui tradidit ipse Qui panis tradendus erat: nam corporis atque Sanguinis ille sui postquam duo munera sanxit Atque cibum potumque dedit, quo perpete numquam Esuriant sitiantque animae sine labe fideles: Protinus in Iudam, sedes ubi liuor habebat, Spiritus intrauit taeterrimus armaque sumens In Dominum seruile dedit consurgere bellum, Pactus grande nefas quauis mercede: neque illi Culpa datur pretio, sed inhaerent crimina facto. Tantundem sceleris ter dena nomismata sumens Argenti paruo caecatus munere gessit, Quantum cuncta simul terrarum regna marisque Diuitias omnemque uagis cum nubibus aethram Si caperet, gesturus erat: neque enim bona mundi Sufficerent magni fuso pro sanguine Christi, Qui pater est mundi, qui fecerat hunc quoque nasci. Atque utinam sterili damnatus uentre nequisset Natalem sentire diem, nec luminis huius Hausisset placidas flabris uitalibus auras Aeterno torpore latens, miseroque fuisset Sors melior nescire datam quam perdere uitam: Aut male fusus humo confestim munera lucis Perderet ut puluis, quem uentus proicit ingens A facie terrae rapidisque uolatibus actus Spargitur in uacuas nebulis obscurior umbras. Tune cruente, ferox, audax, insane, rebellis, Perfide, crudelis, fallax, uenalis, inique, Traditor immitis, fere proditor, impie latro, Praeuius horribiles comitaris signifer enses? Sacrilegamque aciem, gladiis sudibusque minacem Cum moueas, ori ora premis mellique uenenum Inseris et blanda Dominum sub imagine prodis? Quid socium simulas et amica fraude salutas? Numquam terribiles aut pax coniurat in enses, Aut truculenta pio lupus oscula porrigit agno. Traditus ergo uiris operator sanctus iniquis Consuetam non linquit opem pueroque reuulsam Ense Petri, ne qua pius a pietate uacaret, Reddidit auriculam. nec enim uindicta Tonanti Conueniens humana fuit, qui milia Patrem Angelicas sibimet legiones poscere posset Plus duodena dari, si mallet sumere poenas De meritis quam sponte suas ignoscere plagas. Tunc parci mucrone iubet, quia uenerat ipse Ponere pro cunctis animam, non tollere cuiquam. Namque Petro clara iamdudum uoce fatenti Cum Domino se uelle mori "Prius aliger" inquit "Quam gallus cantet, hac me ter nocte negabis", Non reprobando fidem, sed praedicendo timorem. Continuo ad tristes Caiphae deducitur aedes. Ille sacerdotum fuerat tunc denique princeps Et princeps scelerum; namque hoc residente cathedra Pestifera falsis agitatum testibus ardet Concilium, iam iamque uolant mendacia mille In Dominum, uanis hominum conflata fauillis, Et pereunt leuitate sui, uelut ignis oberrans Arentes stipulas, uires cui summa cremandi Materies infirma rapit, uictoque furore Labitur inualidae deformis gloria flammae. Postquam nulla dolis patuit uia, brachia tolli Armat in insontem saeuus furor. heu mihi quantis Impedior lacrimis rabidum memorare tumultum Sacrilegas mouisse manus! non denique passim Vel colaphis pulsare caput, uel caedere palmis, Aut spuere in faciem plebs execranda quieuit. Ille tamen patiens subiecto corpore totum Sustinuit nostraeque dedit sua membra saluti. Namque per hos colaphos caput est sanabile nostrum, Haec sputa per Dominum nostram lauere figuram, His alapis nobis libertas maxima plausit. At senior, cui cuncta potens praedixerat auctor Quae uentura forent (quoniam transire nequiuit Infectum quod Christus ait), se prorsus adesse Ipsius ex sociis semel ac bis terque negauit. Et gallus cecinit; completa est sanctio Christi, Et sensus rediere Petri: memor ille malorum Immemoris damnauit opus, gemituque sequente Culpa fugit, cedunt lacrimis delicta profusis, Et dulcem ueniam, fletus, generastis, amari. Iamque dies aderat, nocturna maestior umbra, Flagitium uisura nouum, tenebrisque remotis Pandebat populis Iudaeae crimina gentis. Mox igitur Dominum Pilati ad moenia duci Nexibus astrictum Iudas ut uidit iniquus, Deriguit scelerisque sui commercia reddens Incassum, facti pretium, non facta reliquit. Quidnam etenim prodeest, illic trepidare timore, Nullus ubi timor est? aut quae confessio taetro Lucet in inferno, cum iam demersa securis Arboris infandae radicibus, exitialem Quae peperit fructum, feralia germina uertat Funditus et dignis pereant mala robora flammis? Continuoque trucis correptus mente furoris Se quoque morte petit, quamquam tunc sanior esset, Cum scelus ulcisci procurreret, ipsaque dirae Guttura uocis iter, cuncti quae uendere mundi Ausa redemptorem, nodatis faucibus angens Infelicem animam laqueo suspendit ab alto. Lenior ira quidem tanto pro crimine culpae, Cunctorum cui nulla foret par poena malorum. Exitus hic mortis tamen et sublime cadauer Ostendit populis, quanto de culmine lapsus Pridem discipulus qui nunc reus, alta relinquens Sidera tartareum discenderit usque profundum; Tunc uir apostolicus, nunc uilis apostata factus. At Dominus patiens cum praesidis ante tribunal Staret, ut ad iugulum ductus mitissimus agnus, Nil inimica cohors insontis sanguine dignum Repperiens, regem quod se rex dixerit esse Obicit et uerum mendax pro crimine ducit. Nec mirum si iura Dei gens perfida uitet Imperiumque neget, lucos quae semper amauit, Idola dilexit; simili nam more furentes Tunc coluere Baal, nunc elegere Barabban. Damnatoque pio conseruatoque proteruo Mutauit per utrumque uiam sententia iustam: Auctor mortis erat iussus qui sumere lucem, Auctor lucis erat iussus qui sumere mortem. Credite iam Christum, pro cunctis credite passum. Quid dubitatis adhuc? en sectus terga flagellis, Subditus obprobriis, poenas amplectitur omnes, Ne dignus sentire necem uel latro periret. Heu falx torua patrum, segitem caesura nepotum, Heu facinus, Pilate, tuum! quot gesseris uno Crimina iudicio, uigili si mente notares, Non solas lauisse manus, sed corpore toto Debueras sacrum ueniae sperare lauacrum. Corripis insontem, sistis sub praeside regem, Praeponis humana Deo; qua morte teneris, Quod Dominum numerosa cruci per uulnera figis? Cumque datus saeuis ad poenam Sanctus abiret Militibus, uilem rubri sub tegmine cocci Vestitur clamidem, species ut cuncta cruenta Mortis imago foret; spinis circumdedit amplum Nexa corona caput, quoniam spineta benignus Omnia nostrorum susceperat ille malorum; Implet arundo manum, sceptrum quia mobile terrae, Inualidum, fragile est, uacuum, leue, moxque alienos Deponens habitus, proprium suscepit amictum, Scilicet humanae positurus tegmina carnis Et sumpturus item, nil iam ut mutabile ferret Post mortem propria cum maiestate resurgens. [Humano ponens mortalem tegmine carnem.] Nec sine diuino constat moderamine gestum Quod uinum cum felle datum tristemque saporem Suscipiens tetigit labiis et ab ore remouit, Quippe necem paruo degustaturus amaram Tempore, quam reduci contemnere carne pararet. Protinus in patuli suspensus culmine ligni, Religione pia mutans discriminis iram, Pax crucis ipse fuit, uiolentaque robora membris Illustrans propriis poenam uestiuit honore, Suppliciumque dedit signum magis esse salutis, Ipsaque sanctificans in se tormenta beauit. Neue quis ignoret speciem crucis esse colendam, Quae Dominum portauit ouans, ratione potenti Quattuor inde plagas quadrati colligat orbis. Splendidus auctoris de uertice fulget Eous, Occiduo sacrae lambuntur sidere plantae, Arcton dextra tenet, medium laeua erigit axem, Cunctaque de membris uiuit natura creantis, Et cruce complexum Christus regit undique mundum. Scribitur et titulus: Hic est rex Iudaeorum, Quo nihil a deitate uacet; nam caelitus actum Hoc Hebraea refert, hoc Graeca Latinaque lingua; Hoc docet una fides unum ter dicere regem. Huius in exuuiis sors mittitur, ut sacra uestis Intemerata manens a Christo schisma uetaret. Quin etiam insonti latere ex utroque cruentos Constituere uiros, meritum licet omnibus unum Non faciat similis quamuis sententia; namque Inter carnifices sancto pendente latrones Par est poena trium, sed dispar causa duorum. Hi mundo sunt quippe rei pro crimine multo, Huic reus est mundus, saluatus sanguine iusto. Suppliciisque tamen rerum dominator in ipsis Iura potestatis non perdidit: aequus utrumque Iudex namque tuens hunc eligit, hunc reprobauit, Amborum merita praecelso examine pensans. Vnus enim, quem uita ferox nec morte reliquit, In Dominum scelerata mouens conuicia dictis Mordebat propriis et tamquam saetiger hircus Ore uenenoso uitem lacerabat amoenam: Alter adorato per uerba precantia Christo Saucia deiectus nectebat lumina, tantum Lumina, nam geminas arcebant uulnera palmas. Quem Dominus ceu pastor ouem deserta per arua Colligit errantem secumque abducere gaudet In campos, paradise, tuos, ubi flore perenni Gramineus blanditur ager, nemorumque uoluptas Irriguis nutritur aquis, interque benigne Conspicuos pomis non decipientibus hortos Ingemit antiquum serpens habitare colonum. Ambo igitur uarium diuerso calle latrones Aggressi facinus uiolentum grande patrarunt. Infernas adit ille fores, adit iste supernas; Ille profunda sequens penetrauit claustra gehennae, Abstulit iste suis caelorum regna rapinis. Interea horrendae subito uenere tenebrae Et totum tenuere polum maestisque nigrantem Exequiis texere diem; sol nube coruscos Abscondens radios, taetro uelatus amictu, Delituit tristemque infecit luctibus orbem. Hunc elementa sibi meruerunt cernere uultum, Auxiliis orbata patris, laetata per ortum, Maesta per occasum. nam lux ut tempore fulsit Nascentis Domini, sic hoc moriente recessit, Non absens mansura diu, sed mystica signans Per spatium secreta suum; quippe ut tribus horis Caeca tenebrosi latuerunt sidera caeli, Sic Dominus clausi triduo tulit antra sepulchri. Nec tellus sine clade fuit, quae talia cernens Funditus intremuit, dubioque in fine supremum Expauit natura modum, ne cogeret omnem Summus apex inferna petens succumbere molem, Auctoremque sequens per tartara mundus abiret. Sed pietas immensa uagas properabat ad umbras, Perdita restituens, non consistentia perdens. Nulla tamen tanti metuerunt signa pericli Qui Dominum fixere cruci, quin insuper haustum Cum peteret sitiens, unus de plebe nefanda Peniculo infusum calamo porrexit acetum. Manzeribus populis in deteriora uolutis Conueniens liquor ille fuit; nam dulcia uina Sicut in horrendum cum conuertuntur acetum, A mensis proiecta iacent: ita tempore prisco Gens accepta Deo, nunc est odiosa propago. Ergo ubi cuncta boni completa est passio Christi, Ipse animam proprio dimisit corpore sanctam, Ipse iterum sumpturus eam, quia mortuus idem, Idem uiuus erat membris obeuntibus in se, Non obeunte Deo, cuius uirtute retrorsum Infernae patuere uiae, ruptaeque fatiscunt Diuisa compage petrae, rediuiua iacentum Corpora sanctorum fractis abiere sepulchris, In cineres animata suos; subitoque fragore Illud ouans templum, maioris culmina templi Procubuisse uidens, ritu plangentis alumni Saucia discisso nudauit pectora uelo, Interiora sui populis arcana futuris Iam reseranda docens, quia lex uelamine Moyse Tecta diu Christo uobis ueniente patescit. Dic ubi nunc tristis uictoria, die ubi nunc sit Mors stimulus horrenda tuus, quae semper opimis Insaturata malis cunctas inuadere gentes Poenali dicione soles? en pessima, non tu Peruenis ad Christum, sed Christus peruenit ad te, Cui licuit sine morte mori quique omnia gignens, Omnia constituens te non formauit ut esses: Semine uipereo culpa genetrice crearis Et uenia regnante peris. iam spiritus artus Liquerat ad tempus, patulo iam frigida ligno Viscera pendebant, et adhuc furor arma ministrat: Cuspide perfossum uiolat latus, eque patenti Vulnere purpureus cruor et simul unda cucurrit. Haec sunt quippe sacrae pro religionis honore: Corpus sanguis aqua tria uitae munera nostrae. Fonte renascentes, membris et sanguine Christi Vescimur atque ideo templum deitatis habemur, Quod seruare Deus nos annuat immaculatum, Et faciat tenues tanto mansore capaces. Ergo ubi depositi thesaurum corporis amplum Nobilis accepit Domino locus ille iacente, Nobilior surgente tamen, generatio fallax Augebat sub corde nefas, quod nocte silenti Discipuli Christum raperent et abisse referrent Ter redeunte die, sicut praedixerat ipse. Quo stimulante metu uigilum munimina poscunt Plura dari saeuaque locum obsidione teneri. Si nondum post uincla crucis, post uulnera ferri, Post obitum mortis numerosa caede cruentum, Carnifices, implestis opus nec creditis illum, Qui totiens imis animas produxit ab umbris, Posse suam reuocare magis: peioribus aptos Consiliis armate dolos, signate sepulchrum, Ponite custodes, monumento aduoluite saxum. Quis poterit seruare Deum, cui cardine rerum Cuncta patent? undis habitat, per tartara regnat, Et caeli de nube tonat. quid, saeue tumultus, Excubiis deperdis opus? quid niteris illam Explorare fidem, cui non uis credulus esse? Coeperat interea post tristia sabbata felix Irradiare dies, culmen qui nominis alti A Domino dominante trahit primusque uidere Promeruit nasci mundum atque resurgere Christum. Septima nam Genesis cum dicit sabbata, claret Hunc orbis caput esse diem, quem gloria regis Nunc etiam proprii donans fulgore tropaei Primatum retinere dedit. hoc luminis ortu Virgo parens aliaeque simul cum munere matres Messis aromaticae notum uenere gementes Ad tumulum uacuumque uident iam corpore factum, Sed plenum uirtute locum. nam missus ab astris Angelus amoti residebat uertice saxi, Flammeus aspectu, niueo praeclarus amictu. Qui gemina specie terrorem et gaudia portans Cunctaque dispensans, custodibus igne minaci Venerat in forma, Christum quaerentibus alba. Illae igitur Dominum calcata uiuere morte Angelica didicere fide. perterritus autem Miles in ancipiti retinet discrimine uitam, Deserta statione fugax testisque timoris Vera refert gratis; postquam data munera, fallit Discipulumque globum placidi sub tempore somni Clam sibi nocturna Christum abstraxisse rapina Compositus simulator ait. fare, improbe custos, Responde, scelerata cohors, si Christus, ut audes Dicere, concluso furtim productus ab antro Sopitos latuit, cuius iacet intus amictus? Cuius ad exuuias sedet angelus? anne beati Corporis ablator uelocius esse putauit Soluere contectum quam deuectare ligatum? Cum mora sit furtis contraria, cautius ergo Cum Domino potuere magis sua lintea tolli. Mentita est uox tibi. tamen ista figuram Res habet egregiam: Iudaeis constat ademptum Quem nos deuoto portamus pectore Christum. Plange sacerdotes perituros, plange ministros Et populum, Iudaea, tuum pro talibus ausis. Non tuba, non unctus, non iam tua uictima grata est. Quaenam bella tibi clanget tuba, rege perempto? Qui tuus unctus erit, quae uerum amiseris unctum? Victima quas dabitur, cum uictima pastor habetur? Discedat synagoga suo fuscata colore, Ecclesiam Christus pulchro sibi iunxit amore. Haec est conspicuo radians in honore Mariae, Quae cum clarifico semper sit nomine mater, Semper uirgo manet; huius se uisibus astans Luce palam Dominus prius obtulit, ut bona mater Grandia diuulgans miracula, quae fuit olim Aduenientis iter, haec sit redeuntis et index. Mox aliis conuiua potens in fragmine panis Agnitus enituit, quia uerus panis apertis Semper adest oculis, fidei quos gratia claros Efficit, ut Dominum uiuentem cernere possint. Saepe dehinc proprios diuersi temporis horis Discipulos manifestus adit uescentibus illis Extemplo nunc ora ferens, nunc piscis obusti Atque faui mandens epulas, quo rite doceret Corporeas res esse dapes seseque uideri In membris, quibus ante fuit. formidine rursus Plebis apostaticae, Dominum quae caeca negasset, Cum foribus clausis resideret turba fidelis, Pace salutantis sese intulit atque foratas Expediens palmas nudat latus. ast ibi Thomas, Cui Didymo cognomen erat, cum fratribus una Non fuerat dubiamque fidem sub corde gerebat, Donec rursus eo pariter residente ueniret Qui numquam subtractus erat. Tunc limine clauso Constitit in medio, non indignatus apertum Discipulo monstrare latus tactuque probari Vulneris et mentem patienter ferre labantis: Agnitus hinc potius, quod sit dubitantis amicus. Quisquis enim artifices caeca sub imagine fraudes Instruit et uanas cupit exercere figuras, Non uult agnosci, non uult sua facta requiri, Vt lateat sub nube doli, nebulaque recludens Omnia sollicitos odit simulator amicos. Gnarus item Dominus Petro piscante per aequor Cum sociis captum esse nihil dimittere lina In dextras hortatur aquas. mox gurgite clauso Pendula fluctiuagam traxerunt retia praedam, Per typicam noscenda uiam: nam retia dignis Lucida sunt praecepta Dei, quibus omnis in illa Dextra parte manens concluditur ac simul ulnis Fertur apostolicis Domini ad uestigia Christi. Nec piscis prunaeque uacant et panis in uno Discipulis inuenta loco. quisnam ambigat unam His rebus constare fidem, quippe est aqua piscis, Christus adest panis, sanctusque Spiritus ignis. Hinc etenim abluimur, hoc pascimur, inde sacramur. Tunc epulis praeceptor eos inuitat edendis Alloquiis de more piis, mensamque petentes Vnanimes nota Domini bonitate fruuntur Et Christum sensere suum. modicoque paratu Postquam uicta fames et surrexere relictis Rite toris, an corde Petrus se diligat alto, Explorat Dominus; Petrus annuit. ergo nitentes Pastor amans augere greges operario in omni Parte bono commendat oues, commendat et agnos. Haec terno sermone monens, ut terna negantis Culpa recens parili numero purgata maneret. Inde sequenda docens, Pacem omnes, inquit, habete, Pacem ferte meam, pacem portate quietam, Pacem per populos monitis dispergite sanctis Et mundum uacuate malis: gentesque uocari Finibus e cunctis, latus qua tenditur orbis, Iussis mando meis omnesque in fonte lauari. Haec ubi dicta pio Dominus sermone peregit, Bethaniae mox arua petit: coramque beatis Qui tantum meruere uiris spectare triumphum, Aetherias euectus abit sublimis in oras. Et dextra sedet ipse Patris totumque gubernat Iure suo, qui cuncta tenens excelsa uel ima, Tartara post caelum penetrat, post tartara caelum. Illi autem laetis cernentes uultibus altas Ire super nubes Dominum tractusque coruscos Vestigiis calcare suis ueneranter adorant Sidereasque uias alacri sub corde reportant, Quas cunctos doceant: testes nam iure fideles Diuinae uirtutis erant, qui plura uidentes Innumerabilium scripserunt pauca bonorum. Nam si cuncta sacris uoluissent tradere chartis Facta redemptoris, nec totus cingere mundus Sufficeret densos per tanta uolumina libros.