Romane, Christi fortis adsertor dei, Elinguis oris organum fautor moue, Largire comptum carmen infantissim, Fac ut tuarum mira laudum concinam, Nam scis et ipse posse mutos eloqui. Plectrum palati et faucium saeuus tibi Tortor reuulsit nec tamen silentium Indixit ori quo fatebaris deum. Vox ueritatis testis extingui nequit, Nec si recisis palpitet meatibus. Sic noster haerens sermo lingua debili Balbutit et modis laborat absonis, Sed, si superno rore respergas iecur Et spiritali lacte pectus inriges, Vox inpeditos rauca laxabit sonos. Euangelista scripsit ipsum talia Praecepta Messian dedisse apostolis: Nolite uerba, cum sacramentum meum Erit canendum, prouidenter quaerere, Ego inparatis quae loquantur suggeram." Sum mutus ipse, sed potens facundiae Mea lingua Christus luculente disseret. Ipse explicabit quos supremo spiritu Daemon tumultus dum domatur mouerit, Furore pestis peior in nouissimo. Sic uulneratus anguis ictu spiculi Ferrum remordet et dolore saeuior Quassando pressis inmoratur dentibus, Hastile fixum sed manet profundius Nec cassa sentit morsuum pericula. Galerius orbis forte Romani statum Ductor regebat, ut refert antiquitas, Inmitis atrox asper inplacabilis. Edicta late mundum in omnem miserat: Christum negaret quisque mallet uiuere. Haec ille serpens ore dictat regio, Qui mortuorum de sepulcris exiens Clamat: "Quid ante tempus aduentu cito Mea regna soluis? Parce, fili altissimi, Vel possidere corda porcorum iube?" Praefectus istis inminens negotiis Asclepiades ire mandat milites Ecclesiasten usque de sacrariis Raptare plebem mancipandam uinculis, Ni disciplinam Nazarenam respuat. Mox ipse templum cogitans inrumpere Et dissipare sancta sanctorum studens Armis profanus praeparabat inpiis Altaris aram funditus pessum dare Foresque et ipsas in ruinam soluere. Praecurrit index his repente cognitis Romanus acris heros excellentiae, Venire in armis perduelles nuntiat Animos pauentum praestruens hortatibus, Stent ut parati neue cedant turbini. Conspirat uno foederatus spiritu Grex christianus, agmen inperterritum Matrum uirorum paruulorum uirginum Fixa et statuta est omnibus sententia Fidem tueri uel libenter emori. Refert repulsus miles ad subsellia Plebis rebellis esse Romanum ducem, Flagrare cunctos peruicaci audacia, Iugulos retectos obstinate opponere Quo gloriosa morte fortes oppetant. Praeceps iubetur inde Romanus rapi Solusque ut incitator et fax omnium Pro contumaci plebe causam dicere. It non resistens seque uinciri petit Flexas et ultro torquet in tergum manus. Amor coronae paene praeuenit trucem Lictoris artem sponte nudas offerens Costas bisulcis exsecandas ungulis. Inrumpit altum limen et praeconibus Stupore mutis ipse tortorem trahit. Adstanti ob ora sic tyrannus incipit: Infame monstrum, uilis, intestabilis, Tu uentilator urbis et uulgi leuis Procella mentes inquietas mobiles Ne se inperita turba dedat legibus. "Populare quiddam sub colore gloriae Inlitterata credidit frequentia, Vt se per aeuum consecrandos autument, Si bella diuis ceu gigantes inferant Victique flammis obruantur montium. "Hoc tu parasti, perdite, spectaculum Cladis cruentae de necandis ciuibus, Quos ut profanos inpiati et saeculi Reos necesse est te magistro interfici. Tu causa mortis, tu malorum signifer. "Ni fallor, aequum est ut quod auctor inprobus Tolerare multos conpulisti ut carnifex, In te recurrat, proque tantis caedibus, Quae mox futurae, primus exitium luas, Feras et ipse quod ferendum suaseras." His ille contra reddit ore libero: "Amplector, o praefecte, nec me subtraho, Vt pro fideli plebe solus inmoler, Dignus subire cuncta, si me consulis, Quaecumque uestra iusserit crudelitas. "Intrare seruis idolorum ac daemonum Sanctam salutis non licet nostrae domum, Ne polluatur purus orandi locus. Confido sancto in spiritu numquam tibi Dandum ut beatum limen adtingas pede, "Nisi forte noster factus in nostrum gregem Mereare sumi, quod pater faxit deus!" Incensus his Asclepiades iusserat Euiscerandum corpus eculeo eminus Pendere et uncis uinculisque crescere. Apparitores sed furenti suggerunt Illum uetusta nobilem prosapia Meritisque multis esse primum ciuium. Iubet amoueri noxialem stipitem, Plebeia clarum poena ne damnet uirum. "Tundatur" inquit "terga crebris ictibus, Plumboque ceruix uerberata extuberet. Persona quaeque conpetenter plectitur Magnique refert uilis an sit nobilis. Gradu reorum forma tormentis datur." Pulsatus ergo martyr illa grandine Postquam inter ictus dixit hymnum plumbeos, Erectus infit: "Absit, ut me nobilem Sanguis parentum praestet aut lex curiae; Generosa Christi secta nobilitat uiros. "Si prima nostris quae sit incunabulis Origo textu stemmatis recenseas, Dei parentis esse ab ore coepimus. Cui quisque seruit, ille uere est nobilis; Patri rebellis inuenitur degener. "Honos deinde stemmati accedit nouus Et splendor ingens ut magistratus uenit, Si confitendi nominis testem probum Signent inusta ferri et ignis uulnera Et uim dolorum mors sequatur inclyta. "Caue benignus esse Peruerse uelis, Nec mi remissus leniter peperceris. Incumbe membris, tortor, ut sim nobilis! His ampliatus si fruar successibus Genus patris matrisque flocci fecero. "Haec ipsa uestra dignitatum culmina Quid esse censes? Nonne cursim transeunt Fasces secures sella praetexta et toga Lictor tribunal et trecenta insignia, Quibus tumetis moxque detumescitis? "Cum consulatum initis, ut uernae solent (Pudet fateri) farre pullos pascitis. Aquila ex eburna sumit adrogantiam Gestator eius ac superbit beluae Inflatus osse cui figura est alitis. "Iam si sub aris ad sigillorum pedes Iaceatis infra sectilem quercum siti Quid esse uobis aestimem proiectius? Nudare plantas ante carpentum scio Proceres togatos matris Ideae sacris. "Lapis nigellus euehendus essedo Muliebris oris clausus argento sedet, Quem dum ad lauacrum praeeundo ducitis Pedes remotis atterentes calceis, Almonis usque peruenitis riuulum. "Quid illa turpis pompa? Nempe ignobiles Vos esse monstrat, cum luperci curritis. Quem seruulorum non rear uilissimum, Nudus plateas si per omnes cursitans Pulset puellas uerbere ictas ludicro? "Miseret tuorum me sacrorum et principum Morumque, Roma, saeculi summum caput. Age explicemus si placet mysteria, Praefecte, uestra; iam necesse est audias, Nolis uelisne, quid colatis sordium. "Nec terret ista qua tumes uaesania, Quod uultuosus, quod supinus, quod rigens Tormenta leti comminaris asperi. Si me mouere rebus ullis niteris, Ratione mecum non furore dimica. "Iubes, relictis patris et Christi sacris Vt tecum adorem feminas mille ac mares, Deas deosque deque sexu duplici, Natos nepotes abnepotes editos Et tot stuprorum sordidam prosapiam. "Nubunt puellae, saepe luduntur dolis, Amasionum conprimuntur fraudibus, Incesta feruent, furta moechorum calent, Fallit maritus, odit uxor paelicem, Deos catenae colligant adulteros. "Ostende, quaeso, quas ad aras praecipis Veruece caeso fumet ut caespes meus? Delfosne pergam? Sed uetat palestrici Corrupta ephebi fama, quem uester deus Effeminauit gymnadis licentia. "Mox fleuit inpuratus occisum graui Disco et dicauit florulentum subcubam. Conductus idem pauit alienum pecus, Furem deinde perditi passus gregis Segnis bubulcus tela et ipsa perdidit. "An ad Cybebes ibo lucum pineum? Puer sed obstat gallus ob libidinem Per triste uulnus perque sectum dedecus Ab inpudicae tutus amplexu deae, Per multa Matri sacra plorandus spado. "Sed, credo, magni limen amplectar Iouis? Qui si citetur legibus uestris reus, Laqueis minacis inplicatus Iuliae Luat seueram uictus et Scantiniam Te cognitore dignus ire in carcerem. "Quid? Aureorum conditorem temporum Censes colendum? Quem fugacem non negas Latuisse furtim, dum reformidat malum? Quem, si beate uiuere audit Iuppiter, Plectat necesse est occulendi conscios. "Quid inter aras dissidentum numinum Putas agendum? Martis indignabitur Offensa uirtus, si colatur Lemnius; Iunonis iram sentiet quisque ut deum Signo aut sacello consecrarit Herculem. "Dicis licenter haec poetas fingere; Sed sunt et ipsi talibus mysteriis Tecum dicati quodque describunt colunt. Tu cur piaclum tam libenter lectitas, Cur in theatris te uidente id plauditur? "Cygnus stuprator peccat inter pulpita, Saltat Tonantem tauricornem ludius; Spectator horum pontifex summus sedet Ridesque et ipse, nec negando diluis Cum fama tanti polluatur numinis. "Cur tu, sacrate, per cachinnos solueris, Cum se maritum fingit Alcmenae deus? Meretrix Adonem uulneratum scaenica Libidinoso plangit adfectu palam, Nec te lupanar Cypridis sanctae mouet? "Quid quod sub ipsis ueritas signis patet Formata in aere criminum uestigiis? Quid uult sigillum semper adfixum Ioui Auis ministrae? Nempe uelox armiger Leno, exoletum qui tyranno pertulit. "Facem recincta ueste praetendit Ceres; Cur, si deorum nemo rapuit uirginem, Quam nocte quaerens mater errat peruigil? Fusos rotantem cernimus Tirintium; Cur, si neaerae non fuit ludibrio? "Quid? Rusticorum monstra detester deum, Faunos Priapos fistularum praesides Nymfas natantes incolasque aquatiles Sitas sub alto more ranarum lacu Diuinitatis ius in algis uilibus? "Ad haec colenda me uocas, censor bone? Potesne quidquam tale, si sanum sapis, Sanctum putare? Nonne pulmonem mouet Derisus istas intuens ineptias, Quas uinolentae somniis fingunt anus? "Aut si quod usquam est uanitatis mysticae Nobis colendum est, ipse primus incipe. Promisce adora, quidquid in terris sacri est Deos Latinos et deos Aegyptios, Quis Roma libat quis Canopus supplicat. "Venerem precaris, conprecare et simiam. Placet sacratus aspis Aesculapii, Crocodillus ibis et canis cur displicent? Adpone porris religiosas arulas, Venerare acerbum caepe, mordax allium. "Fuliginosi ture placantur lares Et respuuntur consecrata holuscula? Aut unde maior esse maiestas focis Quam nata in hortis sarculatis creditur? Si numen ollis, numen et porris inest. "Sed pulchra res est forma in aere sculptilis -. Quid inprecabor officinis Graeciae, Quae condiderunt gentibus stultis deos? Forceps Mironis, malleus Polycliti Natura uestrum est atque origo caelitum. "Ars seminandis efficax erroribus, Barbam rigentem dum Iouis circumplicat, Dum defluentem leniter flectens comam Limat capillos et corymbos Liberi, Et dum Mineruae pectus hydris asperat, "Iniecit atram territis formidinem Vt fulmen aeris ceu Tonantis horreant, Tremant uenenum sibilantis Gorgonae, Putent ephebum post triumfos Indicos Ferire thyrso posse, cum sit ebrius. "Tum quod Dianam molle succinctam uident, Venantis arcum pertimescunt uirginis. Si forte uultum tristioris Herculis Liquore crispo massa finxit fusilis Clauam minari ni colatur creditur. "Iam quis pauentum corda terror occupat, Iunonis iram si polite expresserit? Velut retortis intuens obtutibus Auertat ora de litantis hostia, Lapis seuera fronte mentitur minas. "Miror quod ipsum non sacrastis Mentorem Nec templum et aras ipse Fidias habet, Fabri deorum uel parentes numinum, Qui si caminis institissent segnius, Non esset ullus Iuppiter conflatilis. "Non erubescis, stulte, pago dedite, Te tanta semper perdidisse obsonia, Quae dis ineptus obtulisti talibus, Quos trulla peluis cantharus sartagines Fracta et liquata contulerunt uascula? "Ignosco fatuis haec tamen uulgaribus, Quos lana terret discolora in stipite, Quos saepe salsus circulator decipit, Quibus omne sanctum est quod pauendum rancidae Eduntularum cantilenae suaserint. "Vos eruditos miror et doctos uiros, Perpensa uitae quos gubernat regula, Nescire uel diuina uel mortalia Quo iure constent, quanta maiestas regat Quidquid creatum est, quae creauit omnia. "Deus perennis, res inaestimabilis, Non cogitando, non uidendo clauditur, Excedit omnem mentis humanae modum Nec conprehendi uisibus nostris ualet Extraque et intus inplet ac superfluit. "Intemporalis, antequam primus dies, Esse et fuisse semper unus obtinet; Lux ipse uera ueri et auctor luminis, Cum lumen esset lumen effudit suum, Ex luce fulgor natus hic est filius. "Vis una patris, uis et una est filii Vnusque ab uno lumine splendor satus Pleno refulsit claritatis numine; Natura simplex pollet unius dei Et quidquid usquam est una uirtus condidit "Caelum solumque, uim marini gurgitis Globos dierum noctiumque praesides, Ventos procellas fulgura imbres nubila Septem triones hesperos aestus niues Fontes pruinas et metalla et flumina, "Praerupta plana montium conuallia Feras uolucres reptiles natatiles Iumenta pecua subiugales beluas Flores frutecta germina herbas arbores Quae sunt odori quaeque uernant esui. "Haec non labore et arte molitus deus Sed iussione quam potestas protulit Mandauit esse; facta sunt, quae non erant. Verbo creauit omniformem machinam, Virtus paterna semper in uerbo fuit. "Cognostis ipsum; nunc colendi agnoscite Ritum modumque, quale sit templi genus, Quae dedicari sanxerit donaria, Quae uota poscat, quos sacerdotes uelit, Quod mandet illic nectar inmolarier. "Aedem sibi ipse mente in hominis condidit Viuam serenam sensualem flabilem Solui incapacem posse nec destructilem Pulchram uenustam praeminentem culmine Discriminatis inlitam coloribus. "Illic sacerdos stat sacrato in limine Foresque primas uirgo custodit Fides, Innexa crines uinculis regalibus Poscit litari uictimas Christo et patri Quas scit placere candidatas simplices: "Frontis pudorem, cordis innocentiam, Pacis quietem, castitatem corporis, Dei timorem, regulam scientiae, Ieiuniorum parcitatem sobriam, Spem non iacentem, semper et largam manum. "Ex his amoenus hostiis surgit uapor Vincens odorem balsami turis croci Auras madentes Persicorum aromatum; Sublatus inde caelum adusque tollitur Et prosperatum dulce delectat deum. "Hanc disciplinam quisquis infensus uetat, Vetat probatum uiuere et sanctum sequi, Vetat uigorem mentis alte intendere Nostrique acumen ignis ad terram uocat Nec excitari uim sinit prudentiae. "O mersa limo caecitas gentilium, O carnulenta nationum pectora, Spissus error, o tenebrosum genus Terris amicum, deditum cadaueri, Subiecta semper intuens, numquam supra! "Furorne summus ultima et dementia est Deos putare qui creantur nuptiis, Rem spiritalem terrulente quaerere, Elementa mundi consecrare altaribus Id quod creatum est conditorem credere, "Deasceato supplicare stipiti, Verris cruore scripta saxa spargere, Aras ofellis obsecrare bubulis, Hominis fuisse cum scias quos consecras, Vrnas reorum morticinas lambere? "Desiste, iudex, saeculi tantum nefas Viris iubere fortibusque et liberis? Nil est amore ueritatis celsius; Dei perennis nomen adserentibus Nihil pauori est, mors et ipsa subiacet." Dudum coquebat disserente martyre Asclepiades intus iram subdolam Stomachatus alto felle, dum longum silet Bilemque tectis concipit praecordiis, Tandem latentis uim furoris euomit: "Pro Iuppiter? Quid est quod ex hoc audio? Stat inter aras et deorum imagines Et quod fateri cogor in medio foro Tacente memet ac perorat perditus Quidquid sacrorum est ore foedans inpio. "O fas priorum, moris o prisci status! Inuenta regum pro salute publica Pompiliorum nostra carpunt saecula Quis hos sofistas error inuexit nouus Qui non colendos esse diuos disputent? "Nunc dogma nobis christianum nascitur Post euolutos mille demum consules Ab urbe Roma, ne retexam Nestoras. Quidquid nouellum surgit olim non fuit. Vis summa rerum nosse? Pyrram consule! "Vbi iste uester tunc erat summus deus, Diuum fauore cum puer Mauortius Fundaret arcem septicollem Romulus? Quod Roma pollet auspicato condita, Ioui Statori debet et dis ceteris. "Hoc sanctum ab aeuo est, hoc ab atauis traditum: Placanda nobis pro triumfis principis Delubra, faustus ut secundet gloriam Procinctus utque subiugatis hostibus Ductor quietum frenet orbem legibus. "Accingere ergo, quisquis es, nequissime, Pro principali rite nobiscum deos Orare uita uel, quod hostem publicum Pati necesse est, solue poenam sanguine. Spreuisse templa respuisse est principem." Tunc ille: "Numquam pro salute et maximis Fortissimisque principis cohortibus Aliter precabor quam fidele ut militent Christique lymfis ut renascantur patri Capiant et ipsum caelitus paraclitum, "Vt idolorum respuant caliginem, Cernant ut illud lumen aeternae spei Non suculentis influens obtutibus Nec corporales per fenestras emicans, Puris sed intus quod relucet mentibus. "Pupilla carnis crassa crassum perspicit Et res caduca quod resoluendum est uidet, Liquidis uidendis aptus est animae liquor Natura feruens sola feruentissimae Diuinitatis uim coruscantem capit. "Hoc, opto, lumen imperator nouerit Tuus meusque, si uelit fieri meus; Nam si resistit christiano nomini, Meus ille talis imperator non erit. Scelus iubenti, crede, numquam seruiam." "Statis, ministri? clamitans iudex ait, "Statis manusque continetis uindices? Non rupta sulcis dissecatis uiscera Animam nec intus abditam rimamini, Erumpit unde uox profana in principem?" Scindunt utrumque milites taeterrimi Mucrone hiulco pensilis latus uiri, Sulcant per artus longa tractim uulnera, Obliqua rectis, recta transuersis secant Et iam retectis pectus albet ossibus. Nitendo anhelant, diffluunt sudoribus, Cum sit quietus heros in quem saeuiunt. Haec inter addit sponte Romanus loqui: "Si quaeris, o praefecte, uerum noscere, Hoc omne quidquid lancinamur non dolet. "Dolet quod error pectori insedit tuo Populos quod istos perditum tecum trahis. Currunt frequentes undique ad spectaculum Gentile uulgus heu gemenda corpora Crudumque nostrae sortis exemplum tremunt. "Audite cuncti, clamo longe ac praedico, Emitto uocem de catasta celsior. Christus paternae gloriae splendor deus, Rerum creator, noster idem particeps Spondet salutem perpetem credentibus, "Animae salutem, sola quae non occidit Sed iuge durans dispares casus subit; Aut luce fulget aut tenebris mergitur. Christum secuta patris intrat gloriam, Disiuncta Christo mancipatur tartaro. "Curanda mercis qualitas, quaenam mihi Contingat olim perpetis substantiae; Nam membra parui pendo quo pacto cadant Casura certe lege naturae suae. Instat ruina; quod resoluendum est ruat. "Nec distat ignis et fidiculae saeuiant An corpus aegrum languor asper torqueat, Cum saepe morbos maior armet saeuia. Non ungularum tanta uis latus fodit, Mucrone quanto dira pulsat pleurisis, "Nec sic inusta lamminis ardet cutis Vt febris atro felle uenas exedit Vel summa pellis ignis obductus coquit Papulasque feruor aestuosus excitat; Credas cremari stridulis cauteribus. "Miserum putatis quod retortis pendeo Extentus ulnis, quod reuelluntur pedes, Conpago neruis quod sonat crepantibus? Sic heiulantes ossa clamant diuidi, Nodosa torquet quos podagra et artrisis. "Horretis omnes hasce carnificum manus. Num mitiores sunt manus medentium, Laniena quando saeuit Hippocratica? Viuum secatur uiscus et recens cruor Scalpella tinguit, dum putredo abraditur. "Putate ferrum triste chirurgos meis Inferre costis, quod secat salubriter. Non est amarum quo reformatur salus. Videntur isti carpere artus tabidos, Sed dant medellam rebus intus uiuidis. "Quis nescit autem quanta corruptela sit Contaminatae carnis ac solubilis? Sordet tumescit liquitur faetet dolet, Inflatur ira, soluitur libidine, Plerumque felle tincta liuores trahit. "Aurum regestum nonne carni adquiritur? Inlusa uestis gemma bombyx purpura In carnis usum mille quaeruntur dolis, Luxus uorandi carnis aruinam fouet, Carnis uoluptas omne per nefas ruit. "Medere, quaeso, carnifex, tantis malis, Concide carpe fomitem peccaminum, Fac ut resecto debilis carnis situ Dolore ab omni mens supersit libera Nec gestet ultra quod tyrannus amputet. "Nec terrearis turba circumstantium. Hoc perdo solum quod peribit omnibus, Regi clienti pauperique et diuiti. Sic uernularum, sic senatorum caro Tabescit imo cum sepulcro condita est. "Iactura uilis mordet et damnum leue, Si quo carendum est perdere extimescimus. Cur quod necesse est non uoluntas occupat, Natura cur non uertit in rem gloriae? Legale damnum deputemus praemiis. "Sed praemiorum forma quae sit fortibus Videamus, illa nempe quae numquam perit. Caelo refusus subuolabit spiritus, Dei parentis perfruetur lumine Regnante Christo stans in arce regia. "Quandoque caelum ceu liber plicabitur, Cadet rotati solis in terram globus, Sferam ruina menstrualem destruet, Deus superstes solus et iusti simul Cum sempiternis permanebunt angelis. "Contemne praesens utile, o prudens homo, Quod terminandum, quod relinquendum est tibi; Omitte corpus, rem sepulcri et funeris, Tende ad futuram gloriam, perge ad deum, Agnosce qui sis, uince mundum et saeculum!" Vixdum elocutus martyr hanc peregerat Orationem, cum furens interserit Asclepiades: "Vertat ictum carnifex In os loquentis inque maxillas manum Sulcosque acutos et fidiculas transferat. "Verbositatis ipse rumpatur locus, Scaturrientes perdat ut loquacitas Sermonis auras perforatis follibus, Quibus sonandi nulla lex ponit modum. Ipsa et loquentis uerba torqueri uolo." Inplet iubentis dicta lictor inpius. Charaxat ambas ungulis scribentibus Genas cruentis et secat faciem notis, Hirsuta barbis soluitur carptim cutis Et mentum adusque uultus omnis scinditur. Martyr fluentem fatur inter sanguinem: "Grates tibi, o praefecte, magnas debeo, Quod multa pandens ora iam Christum loquor. Artabat ampli nominis praeconium Meatus unus, inpar ad laudes dei. "Rimas patentes inuenit uox edita Multisque fusa rictibus reddit sonos Hinc inde plures et profatur undique Christi patrisque sempiternam gloriam. Tot ecce laudant ora quot sunt uulnera." Tali repressus cognitor constantia Cessare poenam praecipit, tunc sic ait: "Per Solis ignem iuro, qui nostros dies Reciprocatis administrat circulis, Cuius recursu lux et annus ducitur, "Ignes parandos iam tibi tristis rogi, Qui fine digno corpus istud deuorent, Quod perseuerans tam resistit nequiter Sacris uetustis nec dolorum spiculis Victum fatiscit fitque poenis fortius. "Quis hunc rigorem pectori iniecit stupor? Mens obstinata est, corpus omne obcalluit, Tantus nouelli dogmatis regnat furor. Hic nempe uester Christus haud olim fuit, Quem tu fateris ipse suffixum cruci." "Haec illa crux est omnium nostrum salus" Romanus inquit, "hominis haec redemptio est. Scio incapacem te sacramenti, inpie, Non posse caecis sensibus mysterium Haurire nostrum. Nil diurnum nox capit. "Tamen in tenebris proferam claram facem, Sanus uidebit, lippus oculos obteget. Remouete lumen - dicet insanabilis -, Iniuriosa est nil uidenti claritas. Audi, profane, quod grauatus oderis. "Regem perennem rex perennis protulit In se manentem nec minorem tempore, Quia tempus illum non tenet; nam fons retro Exordiorum est et dierum et temporum Ex patre Christus. Hoc pater quod filius. "Hic se uidendum praestitit mortalibus. Mortale corpus sumpsit inmortalitas, Vt, dum caducum portat aeternus deus Transire nostrum possit ad caelestia. Homo est peremptus et resurrexit deus. "Congressa mors est membra gestanti deo; Dum nostra temptat, cessit inmortalibus. Stultum putatis hoc, sofistae saeculi? Sed stulta mundi summus elegit pater, Vt stultus esset saeculi prudens dei. "Antiquitatem Romuli et Mauortiam Lupam renarras primum et omen uulturum. Si res nouellas respuis, nil tam recens Vix mille fastis inplet hanc aetatulam Cursus dierum conditore ab augure. "Sescenta possum regna pridem condita Proferre toto in orbe, si sit otium, Multo ante clara, quam capellam Gnosiam Suxisse fertur Iuppiter, Martis pater. Sed illa non sunt, haec et olim non erunt. "Crux ista Christi, quam nouellam dicitis, Nascente mundo factus ut primum est homo, Expressa signis, expedita est litteris, Aduentus eius mille per miracula Praenuntiatus ore uatum consono. "Reges profetae iudicesque et principes Virtute bellis cultibus sacris stilo Non destiterunt pingere formam crucis. Crux praenotata, crux adumbrata est prius, Crucem uetusta conbiberunt saecula. "Tandem retectis uocibus profeticis Aetate nostra conprobata antiquitas Coram refulsit ore conspicabili, Ne fluctuaret ueritas dubia fide, Si non pateret teste uisu comminus. "Hinc nos et ipsum non perire credimus Corpus, sepulcro quod uorandum traditur, Quia Christus in se mortuum corpus cruci Secum excitatum uexit ad solium patris Viamque cunctis ad resurgendum dedit. Crux illa nostra est, nos patibulum ascendimus, Nobis peremptus Christus et nobis deus Christus reuersus, ipse qui moriens homo est; Natura duplex moritur et mortem domat Reditque in illud quod perire nesciat. "Dixisse pauca sit satis de mysticis Nostrae salutis deque processu spei. Iam iam silebo. Margarita spargere Christi uetamur inter inmundos sues, Lutulenta sanctum ne terant animalia. "Sed, quia profunda non licet luctarier Ratione tecum, consulamus proxima. Interrogetur ipsa naturalium Simplex sine arte sensuum sententia; Fuci inperitus fac ut adsit arbiter. "Da septuennem circiter puerum aut minus, Qui sit fauoris liber et non oderit Quemquam nec ullum mentis in uitium cadat; Periclitemur quid recens infantia Dicat sequendum, quid nouus sapiat uigor." Hanc ille sancti martyris uocem libens Amplexus unum de caterua infantium Paruum nec olim lacte depulsum capi Captumque adesse praecipit: "Quiduis roga Inquit, "sequamur quod probarit pusio." Romanus ardens experiri innoxiam Lactantis oris indolem: "Filiole" ait "Dic quid uidetur esse uerum et congruens Vnumne Christum colere et in Christo patrem An conprecari mille formarum deos?" Adrisit infans nec moratus rettulit: "Est quidquid illud quod ferunt homines deum Vnum esse oportet et quod uni est unicum. Cum Christus hoc sit, Christus est uerus deus. Genera deorum multa nec pueri putant." Stupuit tyrannus sub pudore fluctuans Nec uim decebat innocenti aetatulae Inferre leges nec loquenti talia Furor sinebat efferatus parcere. "Quis auctor" inquit "uocis est huius tibi?" Respondit ille: "Mater et matri deus. Illa ex parente spiritu docta inbibit, Quo me inter ipsa pasceret cunabula; Ego ut gemellis uberum de fontibus Lac paruus hausi, Christum et hausi credere." "Ergo ipsa mater adsit" exclamat "cedo" Asclepiades, "disciplinae et exitum Tristem suae magistra spectet inpia, Male eruditi torqueatur funere Infantis orba, quemque corrupit fleat. "Absit ministros uilis ut muliercula Nostros fatiget. Quantulus autem dolor Vexabit artus mortis auxilio breuis. Oculi parentis punientur acrius, Quam si cruentae membra carpant ungulae." Vix haec profatus pusionem praecipit Sublime tollant et manu pulsent nates, Mox et remota ueste uirgis uerberent Tenerumque duris ictibus tergum secent, Plus unde lactis quam cruoris defluat. Quae cautis illud perpeti spectaculum, Quis ferre possit aeris aut ferri rigor? Inpacta quotiens corpus attigerat salex, Tenui rubebant sanguine uda uimina, Quem plaga flerat roscidis liuoribus. Ferunt minaces uerberantium genas Inlacrimasse sponte dimanantibus Guttis per ora barbarum frementia, Scribas et ipsos et coronam plebium Proceresque siccis non stetisse uisibus. At sola mater hisce lamentis caret, Soli sereno frons renidet gaudio; Stat in piorum corde pietas fortior Amore Christi contumax doloribus Firmatque sensum mollis indulgentiae. Sitire sese paruus exclamauerat (Animae aestuantis ardor in cruciatibus Hoc exigebat lymfae ut haustum posceret), Quem torua mater eminus triste intuens Vultu et seueris uocibus sic increpat: "Puto, inbecillo, nate, turbaris metu Et te doloris horror adflictum domat. Non hanc meorum uiscerum stirpem fore Deo spopondi, non in hanc spem gloriae Te procreaui, cedere ut leto scias. "Aquam bibendam postulas, cum sit tibi Fons ille uiuus praesto qui semper fluit Et cuncta solus inrigat uiuentia Intus forisque spiritum et corpus simul Aeternitatem largiens potantibus. "Venies ad illud mox fluentum, si modo Animo ac medullis solus ardor aestuet Videre Christum, quod semel potum adfatim Sic sedat omnem pectoris flagrantiam, Vita ut beata iam sitire nesciat. "Hic hic bibendus, nate, nunc tibi est calix, Mille in Bethleem quem biberunt paruuli; Oblita lactis et papillarum inmemor Aetas amaris, mox deinde dulcibus Refecta poclis mella sumpsit sanguinis. "Exemplum ad istud nitere, o fortis puer, Generosa prolis matris et potentia? Omnes capaces esse uirtutum pater Mandauit annos, neminem excepit diem Ipsis triumfos adnuens uagitibus. "Scis, saepe dixi, cum docenti adluderes Et garrulorum signa uerborum dares, Isac fuisse paruulum patri unicum, Qui, cum inmolandus aram et ensem cerneret, Vltro sacranti colla praebuerit seni. "Narraui et illud nobile ac memorabile Certamen, una matre quod septem editi Gessere pueri sed tamen factis uiri, Hortante eadem matre in ancipiti exitu Poenae et coronae sanguini ut ne parcerent. "Videbat ipsos apparatus funerum Praesens suorum nec mouebatur parens Laetata quotiens aut oliuo stridula Sartago frixum torruisset puberem Dira aut cremasset lamminarum inpressio. "Comam cutemque uerticis reuulserat A fronte tortor, nuda testa ut tegmine Ceruicem adusque dehonestaret caput; Clamabat illa: Patere, gemmis uestiet Apicem hunc corona regio ex diademate. "Linguam tyrannus amputari iusserat Vni ex ephebis; mater aiebat: Satis Iam parta nobis gloria est, pars optima Deo inmolatur ecce nostri corporis, Digna est fidelis lingua, quae sit hostia. "Interpres animi, enuntiatrix sensuum, Cordis ministra, praeco operti pectoris, Prima offeratur in sacramentum necis Et sit redemptrix prima membrorum omnium. Ducem dicatam mox sequentur cetera. "His Maccabeos incitans stimulis parens Hostem subegit subiugatum septies, Quot feta natis tot triumfis inclyta. Me partus unus ut feracem gloriae, Mea uita, praestet, in tua est situm manu. "Per huius alui fida conceptacula, Per hospitalem mense bis quino larem, Si dulce nostri pectoris nectar tibi, Si molle gremium, grata si crepundia, Persiste et horum munerum auctorem adsere! "Quanam arte nobis uiuere intus coeperis Nihilumque et illud unde corpus nescio, Nouit animator solus et factor tui. Inpendere ipsi cuius ortus munere es, Bene in datorem quod dedit refuderis." Talia canente matre iam laetus puer Virgas strepentes et dolorem uerberum Ridebat. Hic tum cognitor pronuntiat: "Claudatur infans carcere et tanti mali Romanus auctor torqueatur acrius." Illum recentes per cicatricum uias Denuo exarabant, quaque acutum traxerant Paulo ante ferrum, mox recrudescentibus Plagis apertas persequebantur notas, Quos iam superbus uictor ignauos uocat. "O non uirile robur, o molles manus! Vnam labantis dissipare tam diu Vos non potesse fabricam corpusculi? Vix iam cohaeret nec tamen penitus cadit Vincens lacertos dexterarum inertium. "Citius cadauer dentibus carpunt canes Longeque morsus uulturum efficacior Ad deuorandas carnis offas mortuae. Languetis inbelli fame ac fatiscitis, Gula est ferina sed socors edacitas." Exarsit istis turbida ira iudicis Seque in supremam concitat sententiam: "Si te morarum paenitet, finem citum Subeas licebit; ignibus uorabere Damnatus et fauilla iam tenuis fies." Abiens at ille, cum foro abriperent uirum Truces ministri, pone respectans ait: "Appello ab ista, perfide, ad Christum meum Crudelitate non metu mortis tremens Sed ut probetur esse nil quid iudicas." "Quid differo" inquit ille "utrosque perdere, Puerum ac magistrum, conplices sectae inpiae? Gladius recidat uile uix hominis caput Infantis, istum flamma uindex concremet; Sit his sub uno fine dispar exitus." Peruentum ad ipsum caedis inplendae locum. Natum gerebat mater amplexu et sinu, Vt primitiuum crederes fetum geri Deo offerendum sancti Abelis ferculo, Lectum ex ouili, puriorem ceteris. Puerum poposcit carnifex, mater dedit, Nec inmorata est fletibus, tantum osculum Inpressit unum: "Vale" ait "dulcissime, Et, cum beatus regna Christi intraueris, Memento matris, iam patrone ex filio!" Dixit. Deinde, dum ferit ceruiculam Percussor ense, docta mulier psallere Hymnum canebat carminis Dauitici: "Pretiosa sancti mors sub aspectu dei, Tuus ille seruus, prolis ancillae tuae." Talia retexens explicabat pallium Manusque tendebat sub ictu et sanguine, Venarum ut undam profluam manantium Et palpitantis oris exciperet globum. Excepit et caro adplicauit pectori. At parte campi ex altera inmanem pyram Texebat ustor fumidus pinu arida Sarmenta mixtim subdita et faeni struem Spargens liquato rore feruentis picis, Quo flamma pastu cresceret ferocius. Et iam retortis bracchiis furca eminus Romanus actus ingerebatur rogo. "Scio" inquit ille "non futurum ut concremer Nec passionis hoc genus datum est mihi, Et restat ingens quod fiat miraculum." Haec eius orsa sequitur inmensus fragor Nubis ruentis, nimbus undatim nigro Praeceps aquarum flumine ignes obruit. Alunt oliuo semiconbustas faces, Sed uincit imber iam madentem fomitem. Trepidare taeter carnifex rebus nouis Turbatus et qua posset arte insistere, Versare torres cum fauillis umidis, Prunas maniplis confouere stuppeis Et semen ignis inter undas quaerere. Quod cum tumenti nuntiatum iudici Mouisset iram fellis inplacabilis, "Quousque tandem summus hic nobis magus Inludet" inquit "Thessalorum carmine Poenam peritus uertere in ludibrium? "Fortasse ceruix si secandam iussero Flecti sub ensem non patebit uulneri Vel amputatum plaga collum diuidens Rursus coibit ac reglutinabitur Vmerisque uertex eminebit additus. "Temptemus igitur ante partem quampiam Truncare ferro corporis superstitis, Ne morte simpla criminosus multiplex Cadat uel una perfidus caede oppetat. Quot membra gestat, tot modis pereat uolo. "Libet experiri, Lerna sicut traditur, Vtrum renatis pullulascat artubus Ac se inminuti corporis damnis nouum Instauret; ipse praesto erit tunc Hercules Hydrina suetus ustuire uulnera. "Iam nunc secandi doctus adsit artifex, Qui cuncta norit uiscerum confinia Vel nexa neruis disparare uincula. Date hunc reuulsis qui medetur ossibus Aut fracta nodis sarciens conpaginat. "Linguam priorem detrahat radicitus, Quae corpore omni sola uiuit nequior; Illa et procaci pessima in nostros deos Inuecta motu fas profanauit uetus Audax et ipsi non pepercit principi." Aristo quidam medicus accitus uenit, Proferre linguam praecipit. Profert statim Martyr retectam, pandit ima et faucium. Ille et palatum tractat et digito exitum Vocis pererrans uulneri explorat locum. Linguam deinde longe ab ore protrahens Scalpellum in usque guttur insertans agit. Illo secante fila sensim singula Numquam momordit martyr aut os dentibus Conpressit artis nec cruorem sorbuit. Inmotus et patente rictu constitit, Dum sanguis extra defluit scaturriens, Perfusa pulcher menta russo stemmate Fert et cruenti pectoris spectat decus Fruiturque et ostro uestis ut iam regiae. Praefectus ergo ratus elinguem uirum Cogi ad sacrandum posse, cum uerbis carens Nil in deorum blateraret dedecus, Iubet reduci iam tacentem ac debilem Multo loquentis turbine olim territus. Reponit aras ad tribunal denuo Et tus et ignem uiuidum in carbonibus Taurina et exta uel suilla abdomina. Ingressus ille, ut hos paratus perspicit, Insufflat ipsos ceu uideret daemonas. Inridet hoc Asclepiades laetior, Addit deinde: "Numquid inclementius Sicut solebas es paratus dicere? Effare quiduis ac perora et dissere; Permitto uocem libere ut exerceas." Romanus alto corde suspirans diu Gemitu querellam traxit et sic orsus est: "Christum loquenti lingua numquam defuit; Nec uerba quaeras quo regantur organo, Cum praedicatur ipse uerborum dator. "Qui fecit ut uis uocis expressa intimo Pulmone et oris torta sub testudine Nunc ex palato det repercussos sonos, Nunc temperetur dentium de pectine Sitque his agendis lingua plectrum mobile, "Si mandet idem faucium sic fistulas Spirare flatu concinentes consono Vt uerba in ipsis explicent meatibus Vel exitu oris cymbalis profarier Nunc pressa parce labra, nunc hiantia, "Dubitasne uerti posse naturae statum, Cui facta forma est qualis esset primitus? Hanc nempe factor uertere ut libet potest Positasque leges texere ac retexere, Linguam loquella ne ministram postulet. "Vis scire nostri numinis potentiam? Fluctus liquentis aequoris pressit pede, Natura fluxa ac tenuis in solidum coit. Quam dispar illis legibus, quis condita est! Solet natatus ferre, fert uestigia. "Habet usitatum munus hoc diuinitas Quae uera nobis colitur in Christo et patre, Mutis loquellam, percitum claudis gradum, Surdis fruendam reddere audientiam, Donare caecis lucis insuetae diem. "Haec si quis amens fabulosa existimat, Vel ipse tute si parum fidelia Rebare pridem, uera cognoscas licet. Habes loquentem cuius amputaueras Linguam. Probatis cede iam miraculis." Horror stupentem persecutorem subit Timorque et ira pectus in caliginem Vertere. Nescit, uigilet anne somniet. Miratur haerens quod sit ostenti genus. Formido frangit, armat indignatio. Nec uim domare mentis effrenae potest Nec quo furoris tela uertat inuenit. Postremo medicum saeuus insontem iubet Reum citari, nundinatum hunc arguit Mercede certa pactus ut conluderet, Aut ferrum in ore nil agens et inritum Versasse frustra seu retunsis tactibus Aut arte quadam uulnus inlatum breue, Quod sauciata parte linguam laederet Neruos nec omnes usque quaque abscideret. Manere saluam uocis harmoniam probe Non posse, inani concauo uerba exprimi, Quae concrepare ligula moderatrix facit. Esto ut resultet spiritus uacuo specu, Echo sed extat inde, non oratio. Veris refutat medicus hanc calumniam: "Scrutare uel tu nunc latebras faucium Intraque dentes curiosum pollicem Circumfer haustus uel patentes inspice Lateatne quidquam quod regat spiramina. "Quamquam forassem forte si puncto leui Tenuiue linguam contigissem uulnere, Titubante plectro fatus esset debilis; Nam cum magistra uocis in uitium cadit, Vsus necesse est et loquendi intercidat. "Fiat periclum si placet cuiusmodi Edat querellam quadrupes lingua eruta, Elinguis et quem porca grunnitum strepat. Cui uox fragosa clamor est inconditus. Probabo mutam nil sonare stridulum. "Testor salutem principis me simplici Functum secantis arte, iudex optime, Seruisse iussis absque fraude publicis. Sciat hic quis illi uerba suggillet deus. Ego unde mutus sit disertus nescio." His sese Aristo purgat. At contra inpium Nil haec latronem christianorum mouent, Magis magisque fertur in uaesaniam. Quaerit, alienus sanguis ille asperserit Virum suone fluxerit de uulnere. Respondit his Romanus: "Eccum, praesto sum. Meus iste sanguis uerus est, non bubulus. Agnoscis illum quem loquor, miserrime Pagane, uestri sanguinem sacrum bouis Cuius litata caede permadescitis? "Summus sacerdos nempe sub terram scrobe Acta in profundum consecrandus mergitur Mire infulatus festa uittis tempora Nectens, corona tum repexus aurea Cinctu Gabino sericam fultus togam. "Tabulis superne strata texunt pulpita Rimosa rari pegmatis conpagibus, Scindunt subinde uel terebrant aream Crebroque lignum perforant acumine, Pateat minutis ut frequens hiatibus. "Huc taurus ingens fronte torua et hispida Sertis reuinctus aut per armos floreis Aut inpeditis cornibus deducitur, Nec non et auro frons coruscat hostiae Saetasque fulgor brattealis inficit. "Hic ut statuta est inmolanda belua, Pectus sacrato diuidunt uenabulo; Eructat amplum uulnus undam sanguinis Feruentis inque texta pontis subditi Fundit uaporum flumen et late aestuat. "Tum per frequentes mille rimarum uias Inlapsus imber tabidum rorem pluit, Defossus intus quem sacerdos excipit Guttas ad omnes turpe subiectans caput Et ueste et omni putrefactus corpore. "Quin os supinat, obuias offert genas, Supponit aures, labra nares obicit, Oculos et ipsos perluit liquoribus, Nec iam palato parcit et linguam rigat, Donec cruorem totus atrum conbibat. "Postquam cadauer sanguine egesto rigens Conpage ab illa flamines retraxerint Procedit inde pontifex uisu horridus, Ostentat udum uerticem barbam grauem Vittas madentes atque amictus ebrios. "Hunc inquinatum talibus contagus Tabo recentis sordidum piaculi Omnes salutant atque adorant eminus Vilis quod illum sanguis et bos mortuus Foedis latentem sub cauernis lauerint. "Addamus illam, uis, hecatomben tuam, Centena ferro cum cadunt animalia Variaque abundans caede restagnat cruor, Vix ut cruentis augures natatibus Possint meare per profundum sanguinis? "Sed quid macellum pingue puluinarium, Quid maximorum lancinatores gregum Euiscerata carne crudos criminor? Sunt sacra quando uosmet ipsi exciditis, Votiuus et cum membra detruncat dolor. "Cultrum in lacertos exerit fanaticus Sectisque Matrem bracchiis placat deam. Furere ac rotari ius putatur mysticum. Parca ad secandum dextra fertur inpia, Caelum meretur uulnerum crudelitas. "Ast hic metenda dedicat genitalia Numen reciso mitigans ab inguine, Offert pudendum semiuir donum deae; Illam reuulsa masculini germinis Vena effluenti pascit auctam sanguine. "Vterque sexus sanctitati displicet, Medium retentat inter alternum genus. Mas esse cessat ille nec fit femina. Felix deorum mater inberbes sibi Parat ministros lenibus nouaculis. "Quid cum sacrandus accipit sfragitidas? Acus minutas ingerunt fornacibus, His membra pergunt urere, ut igniuerint; Quamcumque partem corporis feruens nota Stigmarit, hanc sic consecratam praedicant. "Functum deinde cum reliquit spiritus Et ad sepulcrum pompa fertur funeris, Partes per ipsas inprimuntur bratteae, Insignis auri lammina obducit cutem Tegitur metallo quod perustum est ignibus. "Has ferre poenas cogitur gentilitas, Hac di coercent lege cultores suos. Sic daemon ipse ludit hos quos ceperit, Docet execrandas ferre contumelias, Tormenta inuri mandat infelicibus. "At noster iste sanguis ex uestra fluit Crudelitate, uos tyrannide inpia Exulceratis innocentum corpora. Si uos sinatis, incruente uiuimus; At si cruente puniamur, uincimus. "Sed iam silebo, finis instat debitus, Finis malorum, passionis gloria. Iam non licebit, inprobe, ut licuit modo, Torquere nostra uel secare uiscera. Cedas necesse est uictus et iam desinas." "Cessabit equidem tortor et sector dehinc" Iudex minatur, "sed peremptoris manus Succedet illis, strangulatrix faucium. Aliter silere nescit oris garruli Vox inquieta quam tubam si fregero." Dixit, foroque protrahi iussit uirum Trudi in tenebras noxialis carceris. Elidit illic fune collum martyris Lictor nefandus. Sic peracta est passio. Anima absoluta uinculis caelum petit. Gesta intimasse cuncta fertur principi Praefectus addens ordinem uoluminum Seriemque tantae digerens tragoediae, Laetatus omne crimen in fasces refert Suum tyrannus chartulis uiuacibus. Illas sed aetas conficit diutina, Fuligo fuscat, puluis obducit situ, Carpit senectus aut ruinis obruit. Inscripta Christo pagina inmortalis est Nec obsolescit ullus in caelis apex. Excepit adstans angelus coram deo Et quae locutus martyr et quae pertulit; Nec uerba solum disserentis condidit, Sed ipsa pingens uulnera expressit stilo Laterum genarum pectorisque et faucium. Omnis notata est sanguinis dimensio, Vt quamque plagam sulcus exarauerit Altam patentem proximam longam breuem, Quae uis doloris quiue segmenti modus; Guttam cruoris ille nullam perdidit. Hic in regestis est liber caelestibus Monumenta seruans laudis indelebilis Relegendus olim sempiterno iudici, Libramine aequo qui malorum pondera Et praemiorum conparabit copias. Vellem sinister inter haedorum greges Vt sum futurus, eminus dinoscerer Atque hoc precante diceret rex optimus: "Romanus orat, transfer hunc haedum mihi; Sit dexter agnus, induatur uellere."