Christe deus, summi uirtus, sapientia patris, uita, salus, hominum factor, renouator, amator, unica lingua dei, donorum tu dator alme; munera da mentis, fragili da uerba poetae, irrorans stolidum uiuaci flumine pectus, ut mea lingua queat de te tua dicere dona: te sine nulla ualet dignum quid dicere lingua. Vos quoque suppliciter ciues contestor Olympi, o sancti, populus fortis, gens diua tonantis. Victrices aquilas caeli qui fertis in arcem, aethereo regi regalia dona ferentes, qui uestri causa sacratum sponte cruorem fuderat in terris, ut uos saluaret ab umbris, inque deique patris secum deduceret aulam; mecum ferte pedes, uestris componite carmen hoc precibus: patriae quoniam mens dicere laudes, et ueteres cunas properat proferre parumper Euboricae gratis praeclarae uersibus urbis. Hanc Romana manus muris et turribus altam fundauit primo, comites sociosque laborum indigenas tantum gentes adhibendo Britannas - nam tunc Romanos fecunda Britannia reges sustinuit merito, mundi qui sceptra regebant - ut foret emporium terrae commune marisque, et fieret ducibus secura potentia regni, et decus imperii terrorque hostilibus armis: esset ab extremo uenientibus hospita portu nauibus oceano, longo sua prora remulco nauita qua properans ut sistat ab aequore fessus. Hanc piscosa suis undis interluit Usa, florigeros ripis praetendens undique campos. Collibus et siluis tellus hinc inde decora, nobilibusque locis habitatio pulchra, salubris, fertilitate sui multos habitura colonos. Quo uariis populis et regnis undique lecti spe lucri ueniunt, quaerentes diuite terra diuitas, sedem sibimet, lucrumque laremque. Hinc Romana manus turbatis undique sceptris postquam secessit, cupiens depellere saeuos hostes, Hesperiae regnum sedemque tueri, urbis tunc tenuit sceptrum gens pigra Britonum. Quae fere continuis Pictorum pressa duellis, seruitii pondus tandem uastata subiuit, nec ualuit propriis patriam defendere scutis, uel libertatem gladiis reuocare paternam. Est antiqua, potens bellis et corpore praestans, Germaniae populos gens inter et extera regna, duritiam propter dicti cognomine Saxi. Hanc placuit ducibus regni conducere donis, ut foret auxilio patriae pauor hostibus atque. Ore fauet uulgus clamoso mobile statim, et bona collaudat patrum consulta suorum. Atria gazarum rumpunt regalia, genti mittere dona parant ignotae, quo magis illa annuat, ut placitae feriant sibi foedera pacis. Ast indigna uident tantis exenia uotis. Legatos exire iubent, uada salsa carinis iam sulcare citis; dulci formidine uota ingeminant lacrimis, quoniam sic ipse monebat libertatis amor, patriae spes ac redimendae. Quid iam plura canam? properans exercitus, ecce uenerat undosi uectus trans aequora ponti, subsidium sociis referens, hostemque nefandum expulit et uicit multis per bella triumphis, donec Picto ferox timido simul agmine fugit, contentus propriis sese defendere in oris. Haec inter maiora dari stipendia poscit externus sibimet miles; haec causa duelli in sociam fuerat gentem conuertere ferrum, et segnem populum patrio depellere regno. Hoc pietate dei uisum, quod gens scelerata ob sua de terris patrum peccata periret, intraretque suas populus felicior urbes, qui seruaturus domini praecepta fuisset. Quod fuit affatim factum, donante tonante, iam noua dum crebris uiguerunt sceptra triumphis, et reges ex se iam coepit habere potentes gens uentura dei. Rexit tunc temporis almus Gregorius praesul, toto uenerabilis orbi, ecclesiae sedem Romanae maximus, atque agrorum Christi cultor deuotus ubique, plurima perpetuae dispersit semina uitae. Vomere nec solum Latios confregerat agros, sed bonus atque pius peregrini cultor agelli, oceani tumidos ultra sulcauit aratro pectora diuini fluctus gentilia uerbi, arida mellifluis perfundens arua fluentis: de quibus aequorei potus hausere Britanni iam sibi perpetuae Christo donante salutis. Eduin interea ueterum de germine regum, Euborica genitus, dominus per cuncta futurus, pulsus in exilium fugit puer inuida regna. Oroma gentilis qua uiderat ipse supernum, nocte soporata, solus dum tempore quodam, anxia corda gerens curis, loca congrua adiuit, et tacitus sedit sublustri lumine lunae: uir stetit ignotus habitu uultuque repente ante oculos iuuenis, uerbisque adfatur amicis: ‘Quae te dura coquit, iuuenum fortissime, cura? Rex deus aeternus, caeli qui sydera fecit, quae tu pulchra uides, solatia dat tibi certa. Ecce tuam uitam quaerenti seruat ab hoste; insuper imperium latum tibi terminat undis. Rex deus ille tibi totum sit semper in aeuum’. Imponensque suo capiti pro foedere dextram: ‘Haec tibi’, dixit, ‘erunt nostri signacula pacti’. Nuntius his dictis subito discessit ab illo, cui uigor affatim uenas decurrit in omnes, pulsa procul fugiens et desperatio fibras liquerat. Euentus uenientis dicta probauit hospitis: occubuit statim rex ense nefando inuidus imperii uitae simul illius atque. Tunc iuuenis rediens intrauit amabilis urbes iam patrias, populi procerumque fauore receptus. Qui mox accipiens sceptri regalis honorem, quaesiuit propriae genti bona, largus in omnes; nec per sceptra ferox, sed de pietate benignus, factus amor populi, patriae pater, et decus aulae; assiduis superans hostilia castra triumphis, imperioque suo gentes superaddidit omnes, finibus atque plagis qua tenditur insula longe. Iamque iugum regis prona ceruice subibant Saxonum populus, Pictus, Scotusque, Britannus. Interea placida regni dum pace tribunal rexerat armipotens, sopitis undique bellis, iustitiae ualidis populos frenabat habenis, nec rapit arma furor, legum sub pondere pressus, ultrices timuit capitis quia quisque secures, prouida ni toto seruaret pectore scita, quae posuit populis rector seruanda subactis. Accipit uxorem australi de parte fidelem, moribus egregiam patrumque ab origine claram, omnibus ac sanctae fidei uirtutuibus almam. Cui datur antistes uitae seruator honestae, nomine Paulinus, ciuis clarissimus urbis Romanae, magno meritorum fretus honore, qui fuit ore simul uerax et pectore prudens, iustitiae cultor, uerus pietatis amator, catholicus doctor, caelestia dona ministrans gentibus aequoreis; solis ceu lucifer ortum praecurrens tetras tenebrarum discutit umbras, atque diem monstrat mundo uenisse serenum: sic pater ille pius diuino lumine uerbi expulit humanis tetricas de cordibus umbras. Quique die quadam constanti pectore regem aggressus retulit signum, quod diximus olim nocte subobscura iuuenem uidisse paternis finibus expulsum, posuitque in uertice dextram. Territus agnoscens praedictae signa salutis rex, solio supplex statim descendit ab alto, et ruit ante pedes uenerandi antistitis, atque: ‘Omnia nunc faciam’, dixit, ‘quaecunque spopondi, atque deum caeli credens uenerabor ubique, qui mihi concessit uitam regnique coronam; namque erit ille mihi solus deus omne per aeuum. Sed modo dic nobis, sit qualiter ille colendus’? cui prompto gaudens respondit episcopus ore: ‘Foeda procul fugiat primum cultura deorum, nec pecorum sanguis falsis plus fumet in aris, nec calidis omen fibris perquirat aruspex, nec cantus uolucrum seruet canissimus augur; omnia sternantur fundo simulacra deorum’. Hinc pius antistes fidei mysteria coepit testificare palam constanter in ordine cunctis, donec ipse fidem concepit pectore toto rex pius, et populo persuasit credere Christum. Ecce sacerdotum Coefi tunc temporis auctor errorumque caput fuerat, cui rex ait: ‘Eia arripe tela tibi prius inconsueta, sacerdos, et iaculo celsum primus tu pollue fanum! qui feras scelerum doctor, nunc esto salutis’. Annuit his dictis senior, paucisque respondit: ‘Hactenus incerto mea stamine uita pependit, obruit et dubiis animum caligo tenebris; exhinc certa sequar, cupiens agnoscere uerum aeternumque deum, uel si sit uita futura; an tormenta malis, maneant an praemia iustis’. His rapuit dextra dictis hastile minaci, atque marem conscendit equum non more sueto, cui per colla iubae uolitant, tumet ardua ceruix; pectore sublato uelox fodit ungula terram, impatiensque morae quatiebat morsibus aurum. Terribilis qualis curuo fit Parthus in arcu, uel si longa leues uibrat hastilia Maurus, talis et ipse petit iaculo fastigia fani. O nimium tanti felix audacia facti! polluit ante alios, quas ipse sacrauerat aras. Plena fides patuit, nec adhuc in fonte lauatus, expleuit uirtutis opus pietate fideli. Turba salutiferum sequitur mox tota magistrum; uiribus unanimis sternunt caeduntque sacellum: tunc erecta ruit fani structura profani, funditus in cineres etiam distructa fatiscit. Adfuit interea tempus paschale per orbem, quo rex cum populo statuit baptisma subire, Euboricae celsis etiam sub moenibus urbis; in qua tecta Deo iussit cito parua locari, sumeret ut sub eis sacram baptismatis undam. Dum festiua dies inluxit temporis almi, cum natis ducibusque simul, cum plebe sequenti, undecimo regni Christo sacratus in anno est fonte salutifero, praefatae in moenibus urbis, cuius abhinc culmen sublimius extulit ille, metropolimque sui statuit consistere regni. Sic quoque Gregorius praesul decreuerat olim; semina dum uitae Romana misit ab arce gentibus Anglorum, confestim praecipit urbem hanc caput ecclesiis et culmen honoris haberi, pallia pontificesque in ea uestire sacratos. Sic pius antistis primum Paulinus habebat, qui domini legem meditans in nocte dieque, sedulus in populos sparsit praecepta salutis, plurima quapropter conuertit millia Christo; et fidei flammis uirtutis et igne coruscans, frigora bis ternis borealia depulit annis, rex quibus egregius regnauerat Edwinus idem, disposuitque suas iusto moderamine leges, inlicitans seruare fidem donisque minisque, ecclesiasque suis fundauit in urbibus amplas. Ex quibus Euboricae, solidis suffulta columnis, nobilis illa manet celso speciosa decore, qua statione sacra fuit ille lauatus in unda, quamque diu uixit, Christi praecepta tenebat. Illi quapropter clemens meliora parabat tradere regna deus, luci sociata perenni; nam sibi praescriptae mortis dum uenerat hora, belliger occubuit subito socialibus armis. O res caeca nimis terreno fidere regno, quod praeceps fortuna rotat, fatisque malignis uertitur, et uariis semper motatur in horis. Ecce decem et septem postquam regnauerat annis, Eduinus occubuit regum clarissimus ille, post quem non habuit praeclara Britannia talem. Hoc tamen omnipotens fieri non passus inultum est, sed dedit Osuualdum regis regnare nepotem. Qui subito ueniens externis exul ab oris, firmiter inuictae fidei confisus in armis, agmina parua trahit properans et pergit in hostem, uastantem patriam ferro flammisque cremantem millibus innumeris, spoliis nimiumque superbum. Sed pius Osuualdus numero non territus ullo, alloquitur propriam constanti pectore turmam: ‘O quibus est semper bellorum uiuida uirtus, nunc, precor, inuictas animis adsumite uires, auxiliumque dei cunctis praestantius armis poscit corde pio precibus, prosternite uestros uultus ante crucem, quam uertice montis in isto erexi, rutilat Christi quae clara trophaeo, quae quoque nunc nobis praestabit ab hoste triumphum’. Tunc clamor populi fertur super astra precantis, et cruce sic coram dominumque deumque potentem poplitibus flexis exercitus omnis adorat. His etiam gestis promptus processit in hostem, caedibus inrumpens hostilia castra cruentis. Ut leo cum catulis crudelis ouilia uastat, et pecus omne ferus mactat manditque trahitque: haud secus Osuualdus rex strauit ubique phalanges barbaricas uictor gradiens per tela, per hostes, caedit et inculcat, fugientesque atterit alas. Praeuenit Osuualdi sternendo exercitus hostes, sanguineos campis riuos post terga relinquens, donec ipse luens cecidit Cadwala nefandus perfidiae poenas, moriens in strage suorum, claraque magnifico cessit uictoria regi. Hostibus occisis regnum sanctissimus Osuuald ingreditur, heros ueterum condignus auorum: uir uirtute potens, patriae tutator, amator, moribus egregius, Christi mandata secutus, pauperibus largus, parcus sibi, diues in omnes, iudiciis uerax, animi pietate benignus, excelsus meritis, submissus mente sed ipsa. Hostibus horribilis cunctis iocundus amicis, ut bello indomitus, sic pacta in pace fidelis. Inualuit postquam sceptris et culmine regni, extruit ecclesias donisque exornat opimis, uasa ministeriis praestans pretiosa sacratis. Argento, gemmis aras uestiuit et auro, serica parietibus tendens uelamina sacris; auri blateolis pulchre distincta coruscis, sanctaque suspendit uarias per tecta lucernas, esset ut in templis caeli stellantis imago, christicolasque greges duxit deuotus in illas, ut fierent domino laudes sine fine canentum. O pietas, o celsa fides! nam quicquid habebat, prodigus in domini gazarum sparsit honorem; quapropter titulis uirtutum claruit, atque signorum celebri fama est uulgatus ubique, quae modo per mundum cartis inscripta leguntur: quorum pauca libet lyrico nunc tangere plectro, et partes cantus calamo currente referre. Tempore nam quodam praesul sanctissimus Aedan cum rege et populo paschalia festa peregit; eius rex monitis nam omni seruiuit in actu. Plurima per plateas inopum tunc turba iacebat, a rege stipem rogitans clamore frequenti. Ingrediens recubat iam et rex simul atque sacerdos, argentique pius pensantem plurima discum pondera cum dapibus statim direxit egenis. Vidit ut hoc praesul, dextram comprendit et infit: ‘Incorrupta, precor, maneat manus ista per aeuum!’ quod fuit et factum; sancto nam rege perempto, gentili gladio praecisam a corpore dextram stipite suspendunt; ueniens rex illius haeres, oswi germanus germani et sanguinis ultor, arripuit dextram, Bebbamque ferebat in urbem, argenti condens loculo sub culmine templi, quod prius ipse deo statuit sub nomine Petri. Hactenus integram fore signo est ungula crescens, flexilis et neruus, uiridis caro, forma uenusta. Cuius quanta fides fuerat uel uis meritorum, post mortem nituit magis ac magis undique signis. Namque ubi pro patria pugnans a gente peremptus pagana cecidit, fiunt de puluere multa signa salutifero. Quidam nam forte uiator egit iter iuxta fuerat qua scamma duelli, cuius equus subito totis lassescere membris coeperat et frendens ore spumare cruento, atque ruens campo uolui moriturus in illo. Inque locum uersans uenit, qua rex pius Osuuald occubuit quondam, tunc statim corpore sano exsurgens auide carpebat amoena uirecta. Intellexit eques quicquam praestantius illo esse loco; titulum ponens equitabat ab inde hospitium ueniens quo tenderat. Ecce puella tabida paralysis gelido languore iacebat, ultima congeminans miserae suspiria uitae; cumque domus neptim patris turbata gemebat, suggerit hospes eam duci quo forte caballus sanatus fuerat; carroque imposta puella ducitur, ut iussit monstrans loca sancta uiator, et sita corpus humi paulum dormiuit ibidem, euigilansque suam persensit adesse salutem. Inde petiuit aquam, faciem sibi lauit, et ipsos composuit crines, caput et uelamine texit, ductoresque suos alacris deinde secuta est. Alter iter faciens praefatae per loca pugnae, ecce loci spatium campo iocundius omni unius inspexit, uiridique uenustius herba. Haec reputat secum: ‘Cecidit uir sanctior istic, arbitror, idcirco prodest haec terra saluti’. Atque ligans panno tulerat de puluere secum, uenit et ad quandam lassescens uespere uillam. Plebs epulare casam uillae tunc uenit in unam, qua quoque susceptus ueniens intrauerat hospes, pulueris ac pannum posta suspendit in alta. Contigit ut subito flammis uoltantibus altum ignis edax culmen raperet, nec uiribus ullis extingui ualuit, donec incendia totam consumpsere domum, nimium res mira sed acta est. Puluere sacratam postam timet igneus ardor tangere, sed penitus flammis intacta remansit. Qua uirtute quidem uisa stupor omnibus ingens incubuit statim; tunc cognouere, quod ille puluis erat sacro regis cum sanguine mixtus Osuualdi, multis fuerat qui causa salutis. Claruit his signis postquam locus iste peractis, ecclesiis Christi iocunda et reddita pax est, regis Edelredi regina Osthfrida fidelis, quae fuit Osuualdi sancti iam filia fratris, curauit sancti sacris inducere tectis relliquias patrui dignoque recondere honore. Ossibus allatis stupuit miracula late accola Lindissae, cernens super illa columnam ossa uiri sancti summi ad fastigia caeli luminis aetherei tota fulgescere nocte; maior relliquias qua tunc aulea tegebat. Nam priscis odiis assumere primitus ossa inque monasterium saeui deferre negantes. Nocte manere foras illa fecere coloni; sed dum diuini uiderunt luminis ignem, quae prius abnuerant, secum retinere rogabant; maneque sarcofago condentes lota parato, ecclesiae tulerant magno sub culmen honore, diuitias terris curantes condere uiuas. In quo multa loco fiunt nunc usque patroni ob meritum tanti in languentes dona salutis, sanctae si fidei uirtus comitatur eosdem. E quibus hoc unum properanti tangere plectro sufficit, ut credas deuotus cetera, lector. Febre puer quidam iacuit per tempora longa, coenobio languens citius moriturus in illo; ecce die quadam miser ad loca sancta sepulcri ducitur, Osuualdi meritis ne tangeret illum febris acerba, fides nam percipit omne quod orat. Credidit ut languens, citus ad sua tecta cucurrit, corpore sanato properans et pectore laeto, morbida nec audet plus illum tangere febris. Postea rex felix ornauerat Offa sepulcrum argento, gemmis, auro, multoque decore, ut decus et specimen tumbae per saecla maneret, praemia pro modico sumpturus magna labore. Nec non terra micat caelestibus inclyta signis, corporis, ut dixi, quae sancti lota lauacro est, sumpsit et effectum uincendi tela maligni daemonis et sanos uexatis reddere sensus. Abatissa quidem quaedam loca sancta uidere aduenit, sese et meritis committere sancti, iamque domum rediens tulerat de puluere terrae, ablutis sacram quae ex ossibus hauserat undam. Tempore transacto ueniebat hospes ad illam, daemone qui fuerat nocturnis saepius horis uexari solitus: clamoribus ecce repente coeperat horrendis frendens loca lata replere, morsibus et furens semet lacerare nefandis. Et cum nullus eum potuit constringere uinclis, uel miseri saeuos flagris compescere motus, haec abbatissae quidam narrare cucurrit. Illa uidens miseros motus uocesque furentis, iusserat adferri sacro cum puluere capsam; et cum uirgo ferens ueniebat et atria tecti intraret, subito tacuit furiosus et omnes composuit motus, somno quasi membra dedisset, quisque rei adstantes spectabant exitus esset. Post horae spatium uexatus et ipse resedit, suspirans grauiter: ‘Sanus sum sensibus, inquit, ‘Redditus, et uacuas fugit uagus hostis in auras’. Mirantur cuncti stupidis hinc inde loquelis, incolumem subito cernentes corpore toto, ossibus et neruis nec non et mente uigentem; inquirunt subitae causam mirando salutis, qui respondit ouans: ‘Ut uenit uirgo locellum portans et pedibus tetigit haec atria, statim discessere procul, qui me torquere solebant daemones, ut fugiunt ueniente luce tenebrae’. Cui portanda data est secum pars pulueris almi, ac post talis ei fuerant uexatio numquam. Te quoque sancta, potens, uirtutibus inclyta multis crux ueneranda canam, nequeam si promere dignos laude tua uersus. Reparasti perdita pridem, nunc iterum per te cedit uictoria regi Osuualdi, ut quondam paucae cecinere Camoenae. Exin mirificis fulsit tua gloria signis; ad te tota fide famosa Britannia currit, quaerere pro uariis sibimet medicamina morbis, et spes ad te etiam uenientem fallere nescit; namque salutis opes redeuntes saepe reportant. Non ego ruricula possum percurrere plectro omnia, multoties quae per te signa geruntur, et pecora atque homines, etiam iuuenesque senesque. Denique praecisae de te ducuntur ubique particulae, per quas fiunt pia dona salutis. Suffficit e cunctis hoc solum dicere signum. Frater erat quidam casu confractus acerbo, infractique dolens penitus gemit ossa lacerti, cumque dolor nimius succreuerat et tumor ardens, pectoris ingeminat lacrimans suspiria fessi; de cruce cui quidam ueteres iam uespere muscos attulit, in gremium sibimet quos proicit aeger: cumque iret cubitum oblitus deponere muscum, nescius in gremio somno praeuentus habebat. Euigilans medio morbosus tempore noctis, ecce aliquid gelidi lateri sibi sensit adessse, admotaque manu sanum se forte fuisse reperit, atque nihil fractura sensit ab illa. Inclyta fama uiri nec solum iure Britannos inlustrat populos, trans insuper aequora ponti aspersit radios, quibus et Germania fulsit: e quibus et quaedam populosa Hibernia sensit. Sed nobis signum uero inter multa relatu hoc narrare placet; dirae nam tempore pestis, aequoreos populos lata quae clade peremit, Scotorum genere scholasticus, acer in arte, hoc fuerat morbo patria percussus in illa, liborum studio doctus, sed nulla futurae cura fuit misero uitae, sibi cumque uideret mortis adesse diem, magno trepidare timore coeperat ob merita scelerum, ne ad tartara dira mortuus inferni raperetur, uoce gementi alloquitur socium: ‘Frater, mihi mortis amarae articulus properat, citiusque ad tartara ducar perpetuae mortis, quia iam non tempore paruo criminibus tantum penitus seruire solebam. Pro dolor! haec propter noui feralia flammis Tartara parta mihi. Totis mihi sensibus est hinc, si uelit omnipotens misero concedere uitam, uiribus annisis mores mutare malignos. Nec tamen esse mei meriti scio uiuere tantum, ni mihi concedat uitae modo munus amatae sanctorum meritis miserantis gratia Christi. Audiui quondam celebri rumore referri Osuualdi regis laudes uirtutibus amplas. Tu quia de genere es Saxonum collega natus, forsan habes eius quicquam modo relliquiarum’? cui socius statim fidam profatur in aurem: ‘Pars inuenta sacri est mecum de stipite ligni, infixum fuerat caput occisi illius in quo: et si firma tenes fidei tu pectora credens, per tanti pietas meritum diuina patroni huius adhuc uitae donat tibi tempora longa; insuper aeternae praestabit gaudia forsan’. Nec mora quin toto dixit se credere corde. Tum benedixit aquam socius, partemque sacrati roboris inmittens aegro dedit atque bibendam. Qui mox conualuit, mortique ereptus ab illa est. Exhinc incolumis multo iam tempore uixit, ad dominumque suam uitam conuerterat omnem, magnificasque deo laudes referebat ubique, et domini famulum magno celebrabat honore. Sanctus ter ternis Osuuald feliciter annis imperio postquam regnorum rexit habenas ipse, quas retinet famosa Britannia gentes diuisis linguis, populis per nomina patrum: atque annos postquam ter denos uixit et octo, Augustas sacra Nonas iam morte dicauit, ascendit meritis caelestia regna coruscis, Osui germano terrestria sceptra relinquens. Interea obtinuit multo iam sceptra labore principio, propriae rector nouus Osui gentis: impugnatus enim fuerat hinc inde uicissim, saepius externis praedantibus undique fines. Insuper a propriis perpessus bella propinquis, qui crudele manu lacerabant uiscera regni, cognato implentes sceleratas sanguine dextras: nec metuunt patrias gentilia castra per urbes inuidia cogente fera deducere, uel sic uiribus externis conantes sternere regem. Cui fuit ante alios primis infestus ab annis hostis rex Pendan, fortis uirtute doloque, occisor fratris, regni et uastator acerbus; qui ter dena sibi conduxit millia bello, ter denosque duces totidem deducere turmas disposuit, quorum certus fuit usus in armis. Hac uastare manu ueniensque euertere regnum, moenia destruxit, homines mucrone premit. Imbribus exundans torrens ceu montibus altis, sternit agros segetesque rapit siluasque recidit: sic dux ipse ferox deuastans omnia pressit, dans simul in pessum pueros iuuenesque senesque. Nullus eum sexus uel nulla retraxerat aetas ad pietatis opus, nullo quia iure pepercit. Sed rector, cui cura fuit defendere gentem, seque suosque simul Christi tutarier armis, legit et ipse uiros fortes, atque agmina tanta uenerat haud trepido contra rex pectore promptus milite cum raro, primo sed numen Olympi fletibus et uotis constanti corde poposcit. His actis etiam hostiles ut uidit ubique innumeras acies latis discurrere campis, has contra opposuit paruum licet impiger agmen, millia trina ciens tantum, sed prompta duello. Nec mora quin mediis se immiserat hostibus audax. Proturbans acies Christi testudine fretus. Mox timor inpactas populorum dispulit alas, qui pugnae immemores, armis telisque relictis tuta fugae petiere loca et sua signa reuellunt. Palantum cuneos uictor rex caedit ubique, horrisona increpitans fugientes uoce phalangas. Arma cruore natant, mutantur sanguine fontes; fugit et ipse simul, tanta uix clade coactus, dux Pendan, cernens caedes stragesque suorum; nec tamen eualuit fugiens euadere mortem, sed gladio cecidit uictrici occisus et ille. Curritur ad praedam passim, et laus digna tonanti redditur aeterno, semper qui liberat omnes in se sperantes clemens et saluat ubique. Hoc erat, hoc etiam multis satis utile bellum; namque suam gentem rex hostibus eruit acris, Merciorum fidei sceptris et subdidit almis, sacrato faciens baptismatis amne lauari. Perque illum, donante deo, ditatur uterque magnifico populus caelestis munere doni: ille haeres patriae factus, hic ciuis Olympi. Ambo gentiles gemino micuere triumpho, daemonis ille iugo, terreno hic hoste solutus. Plurima continuis domuit post regna triumphis Osuui, nobiliter patrias et rexit habenas, aequoreasque sibi gentes hinc inde subegit; has terrore premens, illas mucrone coercens, uictrices aquilas per regna ferebat ubique. Legibus ille etiam fuerat iustissimus aequis, inuictus bellis nec non in pace fidelis, donorum largus miseris, pius, omnibus aequus. Imperium retinens septenos nam quater annos, compositis rebus felix in pace quieuit, Egfredo tradens proprio diademata nato, Egfredo moriens regalia sceptra relinquens, Tempore nam micuit Uuilfridus episcopus illo, uirtutum meritis longe lateque per orbem, quem deus omnipotens infudit luce superna, errorum tetricas terris ut pelleret umbras, per loca perpetuae quapropter multa salutis gentibus et populis doctrinae lumina sparsit. Illius australis studio Saxonia Christum credidit, et claro perfusa est lampade uitae. Nec solum populos animae de morte maligna illos antistes doctrinis eruit almis, sed nece de praesente simul saluauit eosdem. Tempore contiguis illo nam sub tribus annis non ros, non imber sitientes inrigat agros; arida flammigeris tabescit terra sub astris, et uictum pariter hominique feraeque negabat. Atque famem sequitur morientum cladis aceruus, praecipitesque ruunt multi de rupibus altis; ast alii rapidis sese mersere sub undis, ut sibi praeriperet longum cita mors cruciatum. Ipsa namque die, qua gens susceperat illa, doctrinis imbuta sacris, baptismatis undam, descendit pluuia, et telluribus aura serena, et terrae rediit specimen uiridantibus aruis; florigero campi montesque ornantur amictu: frugifer agricolis laetantibus inditur annus, inque deum carnes cunctorum cordaque uiuum exultauerunt, cecinit sicut antea Dauid, certius aeternis inhiantes pectore donis, quo sumpsere prius sibimet terrena per illum. Hic quoque compulsus Romam properabat adire, sed prius est uentis Fresonum uectus in oras, atque ibi mox populi conuertit millia Christo, plurima perpetuae demonstrans dona salutis. Et quocunque pedem mouit, pia semina seuit, pectora pefundens arentia rore superno, inclyta caelesti compleuit et horrea fructu, et celebri fama lato laudatur in orbe. Dum pius illud iter gestit complere sacerdos, ecce repente fuit morbo perculsus acerbo, perque dies multos ualido crescente dolore uenit ad extremum confecto corpore finem- bis binosque dies sensu sine corporis omni exanimis iacuit paene et spiraminis exsors; uoce carens, membrisque stupens, in pectore tantum frigida uix tenui duxit suspiria flatu. Discipuli socii stabant hinc inde gementes, lugentesque sui funus lacrimabile patris. Ecce, die quinta subito pater ipse resedit, atque leuans oculos, socios conspexit et infit: ‘Quid iuuat atroci tantum indulgere dolori? cui uult, omnipotens poterit mitescere iudex, extremamque nouum uitam conuertere in ortum. Namque suum clemens legatum misit ab astris, qui steterat niueo nimium praeclarus amictu, et mihi flammigero praedixit talia uultu: ‘Me pius altithronus Michaelem misit Olympo, dicere quod morbo nunc confortaberis isto, pro meritis sanctae matris precibusque Mariae, quae gemitis, lacrimas, sociorum et uota tuorum auribus e solio caelesti audiuit apertis, deposcens tibimet uitam simul atque salutem. Esto tamen quarto ueniente paratus in anno; ipse ego tunc iterum ueniam te uisere, nam tu tempore tranquillo patriae morieris in oris’. Angelicos sequitur monitus mox uita salusque, nec non expletos post quatuor exitus annos praesulis egregii praedicto est fine secutus. Sic et in ecclesia, quam Petri erexit honore, Hripensi est positus, felix in pace sepultus. Vir quoque temporibus sanctus fulgebat in illis, angelicam Cuthbertus agens in corpore uitam, qui fuit a puero signis insignis apertis, moribus et meritis statim succreuit honestis, atque manens monachus primaeuo tempore clarus, doctor apostolicus fuit hinc et presbyter almus, et loca fructiferis replens inculta uirectis, fontibus aeternis sitientia prata rigabat; diuina et cunctos formans uirtute sequaces, dogmatis aetherei radios spargebat ubique, discutiens tenebras errorum luce serena. Est locus Oceano dictus cognomine Farne, insula fontis inops, et frugis et arboris expers; hanc petit intrepidus Christi bellator opimus, contemplatiuos cupiens et carpere flores, ipse deo soli solus seruire sategit, ne mundanus honor mentem mutaret alacrem. Hic heremita sacer non paruo tempore uixit; saepius angelicis felix affatibus usus, toxica mortiferi uincebat tela draconis. Attamen abstractus multis rogitantibus inde, tandem consensit secretam linquere sedem, pontificisque gradum, populis et rege coactus, quandoque suscepit cunctis orantibus illum; nobiliter binis digne quem rexit in annis, plurima conquirens animarum lucra tonanti, et bene commissum sibimet seruauit ouile, ne lupus insidians Christi deroderet agnos. Sed mox mundani culmen uitauit honoris ipse, petens iterum soliti secreta cubilis atque ibi praesentis spectauerat ultima uitae, quaeque dei famuli sacrata est insula morte. Nam locus ille nitet signis hucusque coruscis, ex quo pontificis linquens ergastula carnis spiritus alta petens scandit super astra polorum. Nec non et claris fiunt miracula rebus, facta loco sacrum pausat quo corpus humatum, cuius tota fuit caelestibus inclyta signis usque diem mortis primaeuo tempore uita. Omnia quae dudum praeclarus Beda sacerdos prosaice primum scripsit sermone magister, et post heroico cecinit miracula uersu, qualiter angelicos monitus medicina secuta est, dum tumor in tenero succreuit corpore feruens, aut quomodo ipse puer uentis per caerula puppes iactatas precibus reuocabat ab aequore quinas, qualiter aut animam ferri super astra uidebat praesulis Aedani, teneros dum pasceret agnos. Caelicolam quomodo terreno pane fouere dum cuperet, meruit caelestes sumere ab illo. Ut beluae gelidum uillo flatuque fouebant, cernentem fratrem morbo culpaque relaxat; utque precando famem proiectus ab aequore nautis abstulit, et certum praedixit adesse serenum. Aut quomodo ex aquila delato pisce cibandum se sociumque suum praedixit, et est ita factum. Aut quomodo ardentes auertit ab aedibus ignes, incumbens precibus iuuenum quos dextra nequibat. Daemoniaca quidem uel qualiter uxor ab illo sit sanata, prius quam tecta rogantis inisset. Daemones aut quomodo sanctus de Farne malignos expulerit, iuxta faciens sibi tecta manendi, ex sicco ut liquidam produxit cespite lympham, quae ad uotum patris praestabat in ore saporem. Qualiter ipse sibi messem seuisset in agro, et uolucres uerbo tantum pepulisset ab illa. Ut mare cum beluis sancto seruire solebat, plurima uerdidico praedixit et ore futura, de se deque aliis, quae praescius ante uidebat. Qualiter uxori comitis, cui miserat undam sacram, restituit depulsa peste salutem. Chrismate sic quandam sanauerat ipse perunctam a morbo lateris capitisque dolore puellam. Ut benedictus item delatus panis ab illo inmissis lymphis quendam sanauerat aegrum. Qualiter aut iuuenem moriturum forte uiator repperit, orando cui reddidit ipse salutem. Ut pius atque pater, morbo uastante Britannos, praedixit matri natique domusque salutem. Qualiter aut animam pastoris ab arbore lapsi angelicos caelo coetus inferre uideret, atque suum aegrotans curauerat ipse ministrum, profluuii uentris fuerat qui tabe grauatus. Qualiter undecimo post mortem corpus in anno integrum fuerat tota cum ueste repertum. Daemoniacus humo, supra quem funditur unda, sanatur, sacros patris quae lauerat artus. Aegra trahens quidam suspiria qualiter orans illius ad tumulum morbo sanatus ab illo est. Languidus utque oculis tangens oraria uatis, illius ex uisu dolor et caligo recessit. Calciamenta patris resoluto corpore quidam induit, et sanis perrexit gressibus inde. Qualiter infirmi curentur tegmine, sub quo spiritus astra petit sancti terrena relinquens. Haec breuiter tetigi, ne tota tacere uiderer inclyta rurali perstringens carmine gesta, haec quoniam cecinit plenis cum uersibus olim praeclarus nitido Beda sermone magister; ni praeuenisset nostras prius ipse camoenas, inciperem lyricas omnes extendere fibras. Non Pana rogitans, Phoebi nec numen inane, sed tua cum toto suffragia corde precarer, ut mihi rorifluam donares, Christe, loquelam, ad narranda pii digne praeconia patris. Belliger Egfridus postquam hinc inde triumphos gesserat, et gentes domuit sub marte feroces, accepit sponsam Adiltrudam nomine dictam, nobilium genitam regali stirpe parentum, nobilior longe casta quae mente manebat. Nam licet illa foret thalamo coniuncta superbo, regia bissenos pariter iam sponsa per annos, intemerata tamen permansit uirgo per aeuum, inter iura thori uincens incendia carnis. Virginis alma fides, regis patientia mira! uincitur hic precibus, sed amore tonantis et illa; ambo sacris fidei feruentes ignibus intus, permansere simul coniux cum coniuge casti. Quamque integra foret uiuens in corpore uirgo, post mortem dominus signis patefecit apertis; nam caro sex denos etiam tumulata per annos, incorrupta quidem tota cum ueste reperta est. Corpus erat uegetum neruis et flexile totum, et facies rutilo fulgebat sancta decore; et quod iure magis multum mirabile dictu est, ante dies mortis binos in corpore uulnus, quod medicus fecit nimio cogente timore, apparet sanum, tenuissima uisa cicatrix, ulceris obtendens ueteris uestigia tantum. Vestis item, sacros qua texit uirginis artus, expulit atrocem de obsessis saepe chelydrum. Nec non tumba prior, tenuit quae uirginis almae sacrosancta sinu sub terris membra recepta, extiterat multis optatae causa salutis, atque aegris oculis praestauerat ipsa medelam. Istius ergo sacrae praedictus Beda puellae in laudem fecit praeclaris uersibus hymnum, quapropter tetigi parcis haec pauca libellis, utpote commemorans ueteris prouerbia dicti: ‘Tu ne forte feras in siluam ligna, uiator’. Tunc quoque forte fuit quiddam memorabile gestum, aestimo quod multis prodesse legentibus ista, si tamen haec quisquam reputabit digna legendo. Extinctus regis frater fuit Aelfwine bello, in quo miles item quidam prostratus in armis nobilis occubuit, crudeli strage peremptus, exanimisque diem duxit cum nocte sequenti; qui tamen, extinctos anima redeunte per artus, redditus est uitae, et sumpta uirtute ualescens, atque ligans sibimet refluentia uulnera, festo coepit abire gradu, sed captus ab hostibus atque ad comitem quendam reflexo est calle reductus; cui comes instituit de se narrare, quis esset. Ille tamen metuit clara se stirpe fateri progenitum, dicens: ‘Pauper sum et rusticus unus, atque maritali uiuebam iure ligatus’. Quem comes accipiens primo curare sategit; ne tamen aufugeret, uinciri iussit, at ille uinciri nunquam potuit, nam cuncta resolui uincula sponte sua mirando more solebant. Haec dum cernebant stupefactis mentibus hostes, artibus ex magicis seu scriptis esse putantes, saepius addebant priscis noua uincula uinclis. Hoc comes ammirans secrete conuocat illum, et cur non posset uinciri, inquirit ab illo, an prius aut magicas didicisset forsitan artes? nosse nihil studiis se ex talibus ille fatetur: ‘Est mihi sed frater deuoti pectoris’, inquit, ‘Quem scio quod Christo pro me sollemnia cantat missarum, quoniam meme putat esse peremptum. Et si forte animam nunc altera uita teneret, illius illa preces propter missasque frequentes libera, credo foret, poenasque euaderet omnes’. Tunc cognouit eum responsis ille receptis dux fore praeclara genitum de stirpe parentum; et quamuis sibimet uisus sit iure necandus, eripit hunc morti, cuidam sed uendidit illum, qui quoque temptat eum diris uincire catenis, nec potuit, quoniam praedicto more solutus, liber ab impositis remanebat corpore uinclis. Saepius haec equidem sed praestitit hora diei tertia, qua frater missarum dona solebat corde offere pio; dominus dum talia cernit mira, facultatem dat ei sese redimendi. Liber et ille redit pretii sub iure redemptus, atque domum repetens narrauerat omnia fratri, sed referente illo cognouit tempora frater illa, quibus uinclis resolutum se referebat, haec eadem fieri, quibus et sollemnia semper missarum celebrasse deo sese recolebat. Praefuit Egfridus regno feliciter annis ter quinis, faciens uictricia bella, quousque agminibus missis animo trans aequora saeuo, praecipiens gentes Scotorum caede cruenta uastare innocuas, Anglis et semper amicas, mox aduersus eum Pictis bellantibus, ipse occubuit uictus misera cum clade suorum, imperii linquens Aldfrido regmina fratri, qui sacris fuerat studiis imbutus ab annis aetatis primae, ualido sermone sophista, acer et ingenio, idem rex simul atque magister. Praefuit ecclesiae uenerandus Bosa sacerdos, condignis gradui meritis tunc temporis alto uir, monachus, praesul, doctor moderatus, honestus, quem diuina sacris uirtutum gratia sertis compserat et multis fecit fulgescere donis. Plurima quapropter congessit lucra tonanti, retia mundanas inmittens sacra per undas, aequoreas Christo praedas ad littora traxit. Vir sine fraude bonus, diues pietate superna, inque domo domini fulsit ceu lucifer ardens. Hic pater ecclesiae cultum decorauit, et illam moribus a plebis penitus secernit, et uni deseruire deo statuit simul omnibus horis, ut lyra continuo resonaret mystica plectro, aethereas domini decantans laudibus odas; uox humana quidem superum pulsaret Olympum, omnia dispensans alternis tempora causis, lectio nunc fieret, sed nunc oratio sacra, quisque dei laudes praeferret corporis usu. Iusserat hunc raptim complere negotia carnis, omnibus et fieret paruus sopor, esca sub actu; non teras uictusque, domus, nummismata, uestes, nec quicquam proprium sibimet iam uindicet ullus, omnia sed cunctis fierent communia semper. Qui terrena sibi, caelorum uel petit haeres, gaudia, qui cunctis fieret communia regni. hic pius antistes magnis uirtutibus huius impleuit postquam praesentis tempora uitae, transit in aetheream laetus feliciter aulam. Visio temporibus memorabilis acta sub isdem, ut reor in nostro sic erit si carmine scripta, proderit aeterna multis de morte uocandis. Posset ut ergo animas uitiis sanare peremptas, mortuus ecce diu surrexit corpore quidam, multaque quae uidit memoratu digna ferebat, e quibus hic nostris addemus pauca camoenis. Ergo domum propriam communi in plebe maritus, atque suam rexit iusto moderamine uitam, qui post tactus erat morbo iam carnis acerbo, perque dies multos ualido crescente dolore, infirmus recubans extrema pericula duxit; mortuus ac tandem primo sub tempore noctis, eius in extrema respirans parte reuixit, atque resurgendo cunctos simul inde fugauit funeris exsequias peragentes nocte sub ipsa. Plus sed amore uigens coniux ibi sola remansit, quam nimium pauidam rediens a morte maritus coeperat hortari, reliquis fugientibus illinc: ‘Quae mihi fida satis remanes ex omnibus’, inquit, ‘Te rogo, ne metuas nunc me, dulcissima coniux. Viuo equidem, uere surrexi a morte remissus, sed mihi longe aliter nunc altera uita sequenda est; gaudia uel luxus meme damnare necesse est’. Nec mora diuitiis mox omnibus ille relictis, iura monasterii deuoto est corde secutus, atque ibi tam duro domuit sub pondere corpus, ut facile ex uita possent cognoscere cuncti, quae uel quanta prius ductus de corpore creuit. Isto namque modo quae uidit ferre solebat. ‘Splendidus’, inquit, ‘erat , qui me de corpore duxit, et contra aestiuum solis processimus ortum, quo ad latam uallem deuenimus atque profundam, cuius in oblongum extensa est sine fine uorago, quae latus horrendum flammis feruentibus urit, atque aliud habuit glaciali grandine plenum. Haec animabus erat hominum hinc inde repleta, quae nimis exustae dum flammas ferre nequibant, frigoris in medium miserae mox prosiliebant; cumque ibi nec poterant requiem reperire, uicissim flammiuomum flentes iterum ferebantur in ignem. Haec cernens mecum meditabar, forte quod esset poena infernalis, quam saepe audire solebam. Ductor et ille mihi meditanti talia dixit: ‘Non, ut ipse putas, isthic infernus habetur’. Cumque haec aspicerem, pauidum me duxit in ante. Tunc subito uidi tenebris loca cuncta repleri, intrantesque illas densatae noctis imago nos circa incubuit, nec quicquam cernere praeter ductoris speciem potui uestesque nitentes. Et sic ingressi sola sub nocte per umbras, ecce repente globi flammarum ualde tetrarum sicuti de puteo surgunt iterumque residunt. Tunc aberat subito ductor solusque remansi, in mediis positus trepidus stupidusque tenebris. Cumque globi flammae peterent alta, atque uicissim, motibus alternis repetebant ima barathri, omnia flammarum fastigia cerno repleri spiritibus hominum miseris, qui more fauillae cum flammis pariter scandebant atque cadebant, sed nimius foetor late loca cuncta replebat. Longius haec cernens circumstetit undique terror, utpote quid facerem, possem quo uertere gressum, inscius, aut misero qui finis forte maneret. Audio tum subito sonitum post terga gementum, nec non ceu uulgi capto super hoste cachinnum; qui prope dum ueniunt, hostes agnosco malignos, ad poenas animas ululantes quinque trahentes, cum quibus in medii descendunt ima barathri. Flammiuomo e puteo quidam deinde maligni daemones ascendunt, oculis flammantibus atque me circumsteterant, putidum de naribus ignem oreque spirantes ignitis, meque minantur prendere forcipibus; nec me contingere tantum iam poterant, quamuis multum terrere ualerent. Tunc ego conclusus tenebris et ab hoste coactus, circumspexi oculis, aliquid si forte ueniret auxilii, quo iam saluarer ab hoste cruento. Tunc mihi post tergum fulsit quasi stella per umbras, quae magis accrescens properansque fugauerat hostes. Dux erat ille meus ueniens cum luce repente, cuius in aduentu fugerunt daemones atri. Hinc conuertit iter brumalem solis ad ortum, noctique ereptum nitidas me duxit in auras. Ante ubi nos murus subito comparuit ingens, qui sine fine sui sic uisus longus et altus, nullus ut extenso uideretur terminus illi. Sed prope dum uenimus, quo, quali nescio certe ordine, nos fuimus stantes in culmine muri. Ecce ibi campus erat magnus pulcherrimus atque. Cuius tantus erat fragrantis nidor odoris, a me foetorem mox ut depelleret omnem; et lux tanta sacrum perfuderat undique campum, uinceret ut lucem solis simul atque diei. In his ergo locis laetas habitare uidebam sanctorum turmas, sedesque tenere beatas. Haec ego conspiciens mecum meditabar, an essent regna superna poli cunctis promissa beatis. Haec mihi uoluenti respondit ductor et infit: ‘Non, sicut ipse putas, isthic sunt regna polorum’. Fulget in ante nouae maior mihi gratia lucis, quae nimio superat lucem fulgore priorem, nam tunc illa prior uere tenuissima uisa est. Vox quoque cantantum resonat dulcissima ibidem, et cum luce fuit miri flagrantia odoris, ut mihi propter eam paruissima prima putata est. Quo nos dum laetus sperarem intrare, repente substitit ipse meus ductor gressumque retorquet. Meque uia, per quam nos uenimus, inde reduxit, intrantesque iterum campi loca pulchra prioris, omnia quae uidi, si scirem forte, requirit. ‘Nescio’ cui dixi, statimque haec addidit ille: ‘Vidisti uallem flammis et frigore plenam, in qua nunc animae poenis purgantur acerbis, ac redeunt iterum purgatae ad praemia uitae. At uero puteus putidum qui eructuat ignem, est os inferni, ruerit nam quisquis in illum forte semel, nunquam post haec saluabitur inde. Floriger iste locus, quem possidet alba iuuentus, est requies in qua spectant caelestia regna, qui bona gesserunt, quamuis ex parte minus quam postulat alma fides. Nam qui perfectus ubique est, ut moritur statim caeli penetrabit in aulam, pertinet ad cuius uicinia fulgidus ille luce locus nimia, miri quoque plenus odoris, de quo cantantum suauissima uox resonabat. Tu quia nunc iterum debes assumere corpus, atque homines inter moritura uiuere uita, corrige, quaeso, tuos mores et uerba uel actus, ut tua in his sancta reputetur mansio turmis’. Haec ubi dicebat, quomodo sed scire nequiui, indutum proprio statim me corpore uidi’. Nec gens clarorum genetrix haec nostra uirorum, quos genuit soli sibimet tunc ipsa tenebat, intra forte sui concludens uiscera regni, sed procul ex illis multos trans aequora misit, gentibus ut reliquis praeferrent semina uitae. E quibus ille fuit, dictus cognomine sanctus, egberet antistes, primis aetatis in annis qui liquerat patriam patriae caelestis amore, et peregrina petens Scotis iam maxima uitae tunc exempla dabat doctrinae lampade fulgens, actibus instituens, uerbis quoscunque docebat. Pauperibus largus, sibimet sed semper egenus, sic bonus egregiae duxit moderamina uitae, usque diem mortis clara pietate coruscans. Cui fuerat socius meritis et moribus aptus, et comes exilii Wibert praeclarus in omni religione satis, sed post diuisus ab illo theoricam solus uitam districtus agebat. Inde suae gentis monachis construxit ouile egregium, uitae meritis et moribus illud exornans ouibus Christi studiosus alendis, ipse per angustam quas recto tramite callem duxit ad aeterni deuotus pascua regni. Claruit idcirco signis, et more prophetae, multa futura uidens mansit praeclarus ubique: postea caelestis penetrauit gaudia uitae. Ast alii ratibus uecti trans aequor eoum, paganum petiere solum, qua uerba salutis spargere temptabant in agrestia corda serendo. Ut fuit egregius Wilbrordus episcopus ille, plurima qui populi Fresonum millia Christo lucratus monitis fuerat caelestibus, atque pontificale decus multis ornauit in annis, ecclesiasque deo plures construxit ibidem, presbyteros in eis statuens uerbique ministros; omnia perficiens felix in pace quieuit. Illius ecce duo fuerant exempla secuti presbyteri, nimio accensi feruore fidei, nominis unius Heuualdus uterque uocatus. Par opus ambobus uitae, sed et exitus unus. Albus hic, ille niger, distantia sola capillis; at niger in libris fuerat studiosior albo. Ergo hi Saxonum paganae compita plebis intrabant, aliquos si Christo adquirere possent; sed dum forte nouos mores habitusque fidei agnoscunt miseri, metuunt ne funditus omnis iam caderet citius ueterum cultura deorum. Hos subito raptos crudeli morte necarunt: album sed trucidant statim mucrone cruento, longa sed exquirunt duro tormenta nigello, atque peremptorum Rheni sub fluminis undas corpora proiciunt, quae sed mox ordine miro contra praeualidos ferebantur fluminis ictus, millia et usque suos socios undena natabant. Ast quocunque loco ueniebant corpora nocte, maximus hinc lucis radius super astra refulsit, lumen et hoc illi, qui sanctos ante necabant, aspiciunt omni semper fulgescere nocte. Alter ab his noctu sociorum uisus at uni est, ‘Corpora’, cui dixit, ‘statim reperire potestis nostra, ubi de caelis lucem radiare uidetis’. Visio tunc socios talis nec illa fefellit; corpora namque locis sic sunt inuenta sub isdem, martyribusque piis digno conduntur honore. At alii atque praefata ex gente ministri sermonis fuerant illis in partibus orbis. E quibus egregii Suidbert Viraque sacerdos temporibus fulsere suis, qui culmine clari uirtutum fuerant, nostro quos carmine cunctos tangere non libuit. Nunc namque reuertere Musam urbis ad Euboricae fas est, procul inde recessit, pontifices summos, seriemque relinquere regum, qui post Aldfridum uariarunt tempora regni, imperio functum denis simul atque nouenis orbibus annorum, qui post sub tempore pacis appositus patribus suprema sorte quieuit. Interea Bosa felicia regna petente, accipit ecclesiae regimen clarissimus ille uir pietate, fide, meritis et mente Iohannes, pontificalis apex, priscorum formula patrum, flumina doctrinae fundens e pectore puro, e quibus intente uiuacia prata rigauit; quem uirtutis honor signis comitatur apertis, quorum pauca libet nostris memorare camenis. Dum pater ipse pius ieiunia sancta gerebat, paruula septa uiris repetit comitatus honestis, posset ut aethereos animo decerpere flores, et domino propriae decimas persoluere uitae, e quis diuitias caelo reperiret opimas. Intrans ergo locum districtis usibus aptum, tunc inopes iussit per proxima compita quaeri, per se pauperibus uictum ut deferret egenis. Tunc aeger iuuenis mutusque adducitur illi, promere qui nullis poterat iam uerba loquelis, cui caput horribili fuerat scabrigine tectum, et pro crine cutis maculis uestita remansit. Huic pius antistes casulam congessit egeno, in qua susciperet stipem miser ille suetam; postque dies septem transacti temporis illum iusserat adduci, mutamque ostendere linguam; cui crucis impressit sanctae signando figuram, atque diu tacitam iussit proferre loquelam. Qui dicto citius patris praecepta secutus, ore loquens prompto taciturna silentia rupit, et pleno est penitus mutus sermone locutus, atque die tota pariter cum nocte sequenti non cessauit ouans uarias proferre loquelas, atque suae mentis secretas pandere causas; et cum uoce cutis pariter iam sana reuersa est, reddunturque noui crispato crine capilli, pulcherque est iuuenis factus, promptusque loquela. Sicque domum propriam gaudens sanatus adibat. Nec meminisse aliud taedet laudabile signum. Dum lustrat pastor uigili tutamine mandras, sanctarum uenit famularum uisere cellam, de quarum numero recubat uirguncula quaedam, uena cui nuper medio est incisa lacerto, et manus obstipuit nimio crassante tumore; ergo uidebatur citius moritura puella. Hanc sed restituit domini uirtute saluti antistes sanctus, qui tecta, a matre rogatus, uirginis intrabat recubamque ex more salutat, atque preces fundens manui benedixerat aegrae. Inualuit statim fugiente dolore puella, inque modum mirum toto de corpore tota cum redeunte foras secessit praesule pestis. Protinus altithrono magnis erepta perclis, uirgo canit laudes multos uictura per annos. Huic aliud simili successit in ordine signum. Ecce comes quidam uenerandum iure Iohannem aduocat, ecclesiae domino qui tecta dicaret, uxor erat cuius multis infirma diebus, quadraginta iacens noctes depressa dolore, algida, nec ualuit sese releuare cubili; lurida cui gelidus pallor praetexerat ora, naribus alternis tenuis uix flabat anhelus. Huic pius antistes benedictam miserat undam, qua prius ecclesiam domino sacrauerat illam, ut potaret eam atque dolentia membra liniret. Quod dum fecisset, sequitur medicina per artus, atque salutifero morbi periere sub haustu, uenit et optatae uirtus concessa salutis, surgit et e strato statim tunc femina sospes, atque sacerdoti renouatis uiribus almo pocula deportat, cunctisque impigra ministrat, reddidit atque deo proprio cum coniuge grates. At comes hunc alius diuerso tempore scisci fecit ad ecclesiam domini de more dicandam, cuius forte puer mortali peste subactus, mortuus ex omni membrorum parte remansit, spiritus excepto quod pectora fessa mouebat, frigida uix tenui geminans suspiria flatu. Funeris exsequias cui tunc comes ipse parabat, et loculus iuxta stabat, quo corpus humandum mox fuerat, uitae quoniam spes nulla manebat. Pro quo pontificem lacrimans dux ipse rogabat, ut dignaretur puero benedicere presso, atque preces domino pro huius fundere uita. Nec quod plena fides rogitabat, iure negabat uir pius et clemens, statim sed uisitat aegrum, et benedixit eum, rediens ex more salutat: ‘Mox reualesce puer’, dicens, ‘uiresque resume’. Post haec cum praesul uel dux prandere sedebant, postulat infirmus sitiens sibi pocula ferri, cui dominus gaudens quod iam potare ualeret, mox calicem uini benedictum a praesule misit. Ut bibit hunc, statim sanus surrexit et ibat, intrauitque domum quo dux et praesul edebant, cumque illis bibere et uesci se uelle profatur: potat editque sedens laetus laetantibus illis, post haec et multis uiuebat sospes in annis. At quoque praesul iter per quamdam cursibus aptam planiciem campi cum clero gessit equester; tunc iuuenes ardent cursu contendere equorum, sed pius antistes uetuit specialiter unum ex sociis, ludo ne se misceret inani. Ille tamen contra uetitum petulanter habenas soluit equo fidens, mediumque erumpit in aequor; ergo cauum quoddam dum feruidus ille caballus transilit, et ualido iuuenis conamine lapsus in lapidem cecidit, qui forte aequalis harenae in medio campi latuit sub cespite tectus - nec lapis alter erat campo repertus in illo - huic caput atque manum casu conlisit acerbo, uerticis et soluit iuncturas, atque cerebro quassato, cunctis iacuit iam sensibus expers, et moribundus erat motu sine corporis ullo. Septima nempe fuit tunc circiter hora diei, semianimisque domum sociis defertur ab ipsis. At uigil in precibus perstabat nocte sacerdos: uenit ad infirmum primo sed mane reuersus, impositaque manu capiti benedixit eundem, atque illum proprio compellans nomine clamat. Ergo graui ueluti de somno surgeret ille, recludens oculos patri respondit amato, conualuitque cito recreatis uiribus, atque cras equitauit ouans caro cum praesule pergens. Multa alia, ut referunt, hic fecit signa Iohannes, quae modo non libuit breuitatis iure referri. Diximus hic tantum, posuit quae Beda magister, indubitante fide texens ab origine prima historico Anglorum gentes et gesta relatu. Consenuit postquam praefatus episcopus ille, tunc alio uiuens sedem concessit honoris, atque monasterium deuoto corde petiuit, condignamque deo uitam compleuit ibidem. Iuraque tunc tandem terrae peregrina relinquens est patriae proprius caelesti redditus haeres. Presbyter egregius successit iure Iohanni Uuilfridus, haeres patri dignissimus almo, qui prius Euboricae fuerat uicedomnus et abbas; postea sed magno meritorum culmine fretus, pontificis summi condignus sumsit honorem, ornauitque gradum meritis et moribus almis. Plurima nam titulis sanctae ornamenta uenustis addidit ecclesiae, rutilo qui uasa decore apta ministeriis argentea iure sacratis fecit, et argenti laminis altare crucesque texerat auratis; nolensque abscondere gazas, prudens praesul eas diuino impendit honori. Haec pius Euborica faciens antistes in urbe, ecclesias alias donis ornauit opimis, nec minus ille pio curam de corde gerebat, multiplicare greges, domini praecepta secutus, doctrinae monitis exemplis atque coruscis. Hos mentis dapibus, illos sed carnis alebat: hos fouet aethereis, illos carnalibus auget, ore manuque simul, donorum largus utrisque, rem pietatis agens duplici moderamine rector; omnibus acceptus, uenerandus, honestus, amatus. At sua facta bonus postquam compleuerat ille pastor in ecclesiis, specialia septa petiuit, quo seruire deo tota iam mente uacaret; contemplatiuae seseque per omnia uitae dans, mundi uarias curasque reliquit inanes. Et quamuis ipso resideret corpore terris, attamen ex omni iam mente manebat Olympo, peruigil exspectans caelestis praemia uitae, tempore quae certo, uita praesente peracta, sumserat angelicis caelo transuectus in ulnis. Hic pastoralis posuit dum pondera curae, tradidit Ecgberto uenerandae iura cathedrae, quem sibi pontificem fecit succedere summum. Hic fuit Ecgbertus regali stirpe creatus, nobilium coram saeclo radice parentum, sed domino coram meritis praeclarior almis. Diues opum terrae, miseris quas spargit egenis, ditior ut fieret, caelo dum colligit illas. Qui curas inopum deuotus semper agebat, pauperibus tribuens deuoto pectore gazas, quas terris perdens, sibimet condebat Olympo. Hic erat ecclesiae rector clarissimus atque egregius doctor, populo uenerabilis omni, moribus electus, iustus affabilis atque efferus in prauos, mitis simul atque seuerus. Sacris diuisit uicibus noctesque diesque, impiger assidue spatiosis noctibus orans, missarum celebrans sollemnia sancta diebus, inque dei domibus multa ornamenta parauit. Illas argento, gemmis uestiuit et auro, serica suspendens peregrinis uela figuris, sacrauitque probos altaribus ipse ministros, ordinibus uariis celebrent qui festa tonantis, Dauidisque alios fecit concinnere canna, qui domino resonent modulatis uocibus hymnos. Cuius frater idem Tyrio nutritus in ostro, sumserat Aedbertus gentis regalia sceptra. Qui dilatauit proprii confinia regni, saepius hostiles subigens terrore phalangas. Tempora tunc huius fuerant felicia gentis, quam rex et praesul concordi iure regebant, hic iura ecclesiae, rex ille negotia regni. Hic ab apostolico humeris fert pallia missa, ille leuat capiti ueterum diademata patrum; fortis hic, ille pius; hic strenuus, ille benignus, germanae pacis seruantes iura uicissim, ex alio frater felix adiutus uterque. Rexit hic ecclesiam triginta et quatuor annis, ille annis tenuit ter septem sceptra parentum; ambo felices meritis in pace sepulti. Temporibus primis praefati praesulis huius, presbyter eximius meritis, cognomine Beda, astra petens clausit praesentis lumina uitae. Qui mox a puero libris intentus adhaesit, et toto studiis seruiuit pectore sacris. Utpote septennem quem fecit cura parentum arcta monasterii Giruensis claustra subire, cui iam praeclarus Ceolfridus praefuit abbas; qui peregrina petens Christi deductus amore, mortuus est exsul Linguanae in finibus urbis, atque ibi condigno felix tumulatus honore est. Cuius corpus erat post tempora multa repertum integrum penitus, patriamque exinde reductum. Ergo monasterio Beda enutritus in illo, ornauit teneros praeclaris moribus annos. Discere namque sagax iuuenis seu scribere semper feruidus instabat, non segni mente laborans; et sic proficiens, est factus iure magister. Plurima quapropter praeclarus opuscula doctor edidit, explanans obscura uolumina sanctae scripturae, nec non metrorum condidit artem; de quoque temporibus mira ratione uolumen, quod tenet astrorum cursus, loca, tempora, leges, scripsit, et historicos claro sermone libellos; plurima uersifico cecinit quoque carmina plectro. Actu, mente, fide ueterum uestigia patrum, semper dum uixit, directo est calle secutus. Huius uita quidem qualis fuit ante magistri, claro post obitum signo est patefacta salutis. Aeger enim quidam patris dum cingitur almi relliquiis, penitus peste est sanatus ab illa. Te quoque Pierio tangentes, Balthere, plectro, et tibi, sancte, locum nostris in uersibus istum signantes petimus, placida tu mente teneto, et rege nunc nostram pelagi per caerula cymbam inter monstra maris, scopulosas inter ut undas, ut possit portum portans attingere tutum. Est locus undoso circumdatus undique ponto, rupibus horrendis praerupto et margine septus, in quo bellipotens terreno in corpore miles saepius aerias uincebat Balthere turmas, quae sibi multimodis uariabant bella figuris. Qui tamen intrepidus hostilia castra relisit, tela malignorum, semper crucis arma beatus belliger opponens, galeam scutumque fidei. Vir pius ille quidem quodam dum tempore solus incubuit precibus, meditans caelestia tantum, horribilem subito strepitum simul atque fragorem audiuit, ueluti uulgi erumpentis in hostes. Tunc anima ex superis cuiusdam nubibus eius ante pedes cecidit, nimio tremefacta timore; quam mox turba minax ingenti horrore secuta est cum uariis miseram poenis torquere uolentum. At pater ille pius placidis amplexibus illam arripuit gremio, statimque inquirit ab illa, quae esset, cur fugeret, faceret uel quae mala? Cui tunc respondit: "Leuita fui, sed mente maligna feminea amplexus manibus sum pectora tantum, et culpam erubui uiuens in carne fateri. Nunc idcirco feri duris incursibus hostes per triginta dies meme torquere sequuntur nec captata fui, sed nec secura remansi." tunc terrebat eum clamans ex hostibus unus: "Non hodie effugies, nec si tenearis in ulnis Petri, sed meritas patieris, pessime, poenas." sanctus at irascens Petri conuicia propter, haec ait: "Ecce minor meritis sum centies illo principe apostolico; sed de pietate tonantis confidens dico tibi, trux et saeue tyranne: non hodie portabis eam sub tartara tecum". Tunc pius interuentor humo prosternitur, atque cum lacrimis domino pro culpa supplicat illa. Nec prius ille preces desistit fundere sacras, quam propiis animam ferri uidisset ocellis altius angelicas caeli super astra per ulnas. Par quoque iam ueteri signumque aequabile signo hoc de patre pio gessit clementia Christi. Nam uelut aequoreas Petrus calcauerat undas sic huic euenit; gradiens nam tempore quodam rupis in excelsae praerupto margine, casu contigit ut caderet: sed fluctibus ille marinis suffultus, graditur siccis super aequora plantis, et ceu rura soli premeret, sic ambulat undis iam, nisi quod leuius susceperat unda ruentem, quam si dura uirum accepissent arua cadentem. Dum ruit, unda fluit, casus ne laederet illum: gressibus arua manent, illum ne mergeret aequor. Ambulat ergo freto solido, ceu tramite terrae, donec ad undiuagam peruenerat ipse carinam. Quam mox adscendit securo calle pedester: non in ueste liquor, non soccis haeserat humor. Quod natura negat, hoc dat tua dextera, Christe, unda tuo iussu pelagi fit peruia iustis, terra sed econtra uindex fit gurges iniquis; suffert ista humiles, dum deuorat illa superbos. Nunc te sed petimus deuoti, Balthere sancte, ut sicut unda tuum portabat ab aequore corpus, te sanum penitus reuehens ad litora nota: sic precibus nostras animas euadere fluctus mundanos facias, portumque intrare salutis. Claruit his etiam uenerabilis Echa diebus, anachoreta sacer, eremi secreta secutus, terrenos fugiens iam corpore castus honores, ut cum rege deo caelestes posset habere. Angelicam terris uitam deuotus agendo, multa prophetali praedixit mente futura: de quo plura uetat narrari Musa recurrens carminis ad finem, propriique ad gesta magistri, qui post Ecgbertum uenerandae insignia sedis suscepit sapiens Aelbertus nomine dictus. Vir bonus et iustus, largus, pius atque benignus, catholicae fidei fautor, praeceptor, amator; ecclesiae rector, doctor, defensor, alumnus, iustitiae cultor, legis tuba, praeco salutis, spes inopum, orphanisque pater, solator egentum, trux rigidis, blandusque bonis, durusque superbis: fortis in aduersis, humilis fuit inque secundis, mente sagax, non ore loquax, sed strenuus actu. Cui quantum creuit cumulati culmen honoris, tantum mens humili sese pietate subegit. De quo uersifico paulo plus pergere gressu, Euboricae mecum libeat tibi, quaeso, iuuentus, hic quia saepe tuos perfudit nectare sensus, mellifluo dulces eructans pectore succos. Quem mox a primis ratio pulcherrima cunis corripuit rerum summamque uehebat in arcem doctrinae, pandens illi secreta sophiae. Hic fuit ergo satis claris genitoribus ortus, ex quorum cura studiis mox traditur almis, atque monasterio puerilibus inditur annis, sensibus ut fragilis sacris adolesceret aetas. De puero nec cassa fuit spes tanta parentum. Iam puer egregius crescebat corpore quantum, ingenio tantum librorum proficiebat. Sic meritis crescens annis et mente sagaci, iam leuita sacer condigno est ordine factus. Hunc bene dum felix adolescens gessit honorem, iura sacerdotii iuuenis suscepit honestus, cresceret ut gradibus, meritis qui creuerat almis. Tunc pius et prudens doctor simul atque sacerdos, pontificique comes Ecgbert coniunctus adhaesit, cui quoque sanguineo fuerat iam iure propinquus. A quo defensor clero decernitur omni, et simul Euborica praefertur in urbe magister. Ille ubi diuersis sitientia corda fluentis doctrinae et uario studiorum rore rigabat; his dans grammaticae rationis gnauiter artes, illis rhetoricae infundens refluamina linguae; illos iuridica curauit cote polire, illos Aonio docuit concinnere cantu, Castalida instituens alios resonare cicuta, et iuga Parnassi lyricis percurrere plantis. Ast alios fecit praefatus nosse magister harmoniam caeli, solis lunaeque labores, quinque poli zonas, errantia sidera septem, astrorum leges, ortus simul atque recessus, aerios motus pelagi terraeque tremorem, naturas hominum, pecudum, uolucrumque ferarum, diuersas numeri species uariasque figuras, paschalique dedit sollemnia certa recursu, maxima scripturae pandens mysteria sacrae, nam rudis et ueteris legis patefecit abyssum. Indolis egregiae iuuenes quoscumque uidebat, hos sibi coniunxit, docuit, nutriuit, amauit; quapropter plures per sacra uolumina doctor discipulos habuit, diuersis artibus auctos. Non semel externas peregrino tramite terras iam peragrauit ouans, sophiae deductus amore: si quid forte noui librorum seu studiorum, quod secum ferret, terris reperiret in illis. Hic quoque Romuleam uenit deuotus ad urbem, diues amore dei, late loca sancta peragrans. Inde domum rediens, a regibus atque tribunis doctor honorifice summus susceptus ubique est, utpote quem magni reges retinere uolebant, qui sua rura fluens diuino rore rigaret. Ad sibi sed properans praefinita facta magister, dispensante deo patriae prodesse redibat. Nam proprias postquam fuerat delatus in oras, mox pastoralem compulsus sumere curam, efficitur summus populo rogitante sacerdos, officiumque suis meritis decorauerat almis, ordinis atque bonus pastorque repertus ubique est. Namque tuebatur diuinum cautus ouile, ulla ex parte lupus Christi ne laederet agnos, ille quibus sacri praestabat pabula uerbi, ne sitis atque fames ullo uexaret acerbo. De gregeque errantes eremi per deuia uastae ad domini caulas humeris reuehebat amicis; nolentesque sequi placido sermone uocantem, insequitur iuris terroribus atque flagellis. Nec regi aut ducibus iustus parcebat iniquis. Sed neque decreuit curarum pondera propter, scripturas feruens industria prisca legendi: factus utrumque, sagax doctor pius atque sacerdos; sensibus hos augens, illos et moribus ornans. Nec pater adueniens in tantum culmen honoris, uestibus atque cibis ueterem mutauerat usum; deliciosa nimis fugiens, nec uilia ualde sectatus fuerat, medio moderamine gaudens. Nec minus interea uario ornamenta decore addidit ecclesiis, fidei feruore repletus. Namque ubi bellipotens sumsit baptismatis undam Eduuin rex, praesul grandem construxerat aram, texit et argento, gemmis simul undique et auro, atque dicauit eam sancti sub nomine Pauli doctoris mundi, nimium quem doctor amabat. Hoc altare farum supra suspenderat altum, qui tenet ordinibus tria grandia uasa nouenis; et sublime crucis uexillum erexit ad aram, et totum texit pretiosis ualde metallis. Omnia magna satis, pulchro molimine structa, argentique meri compensant pondera multa. Ast altare aliud fecit, uestiuit et illud argento puro, pretiosis atque lapillis: martyribusque crucique simul dedicauerat ipsum. Iussit ut obrizo non parui ponderis auro ampulla maior fieret, qua uina sacerdos funderet in calicem, sollemnia sacra celebrans. Ast noua basilicae mirae structura diebus praesulis huius erat iam coepta, peracta, sacrata. Haec nimis alta domus solidis suffulta columnis, suppositae quae stant curuatis arcubus, intus emicat egregiis laquearibus atque fenestris, pulchraque porticibus fulget circumdata multis, plurima diuersis retinens solaria tectis, quae triginta tenet uariis ornatibus aras. Hoc duo discipuli templum doctore iubente aedificauerunt Eanbaldus et Alcuinus, ambo concordes operi deuota mente studentes. Hoc tamen ipse pater socio cum praesule templum, ante die decima quam clauderet ultima uitae lumina praesentis, sophiae sacrauerat almae. Ergo ministrator clarissimus ordine sacro, praesul perfectus meritis plenusque dierum, tradidit Eanbaldo dilecto laetus alumno pontificale decus, sibimet secreta petiuit septa, deo soli quo iam seruire uacaret. Tradidit ast alio caras super omnia gazas librorum nato, patri qui semper adhaesit, doctrinae sitiens haurire fluenta suetus: cuius si curas proprim cognoscere nomen, fronte sua statim praesentia carmina prodent. His diuisit opes diuersis sortibus; illi ecclesiae regimen, thesauros, rura, talenta: huic sophiae specimen, studium sedemque, librosque, undique quos clarus collegerat ante magister, egregias condens uno sub culmine gazas. Illic inuenies ueterum uestigia patrum, quidquid habet pro se Latio Romanus in orbe, Graecia uel quidquid transmisit clara Latinis, Hebraicus uel quod populus bibit imbre superno, Africa lucifluo uel quidquid lumine sparsit. Quod pater Hieronymus, quod sensit Hilarius atque Ambrosius praesul, simul Augustinus, et ipse sanctus Athanasius, quod Orosius edit auitus: quidquid Gregorius summus docet et Leo papa; Basilius quidquid, Fulgentius atque coruscant. Cassiodorus item, Chrysostomus atque Iohannes. Quidquid et Althelmus docuit, quid Beda magister, quae Victorinus scripsere Boetius atque, historici ueteres, Pompeius, Plinius, ipse acer Aristoteles, rhetor quoque Tullius ingens. Qui quoque Sedulius, uel quid canit ipse Iuuencus, Alcimus et Clemens, Prosper, Paulinus. Arator, quid Fortunatus, uel quid Lactantius edunt. Quae Maro Virgilius, Statius, Lucanus et auctor, artis grammaticae uel quid scripsere magistri; quid Probus atque Focas, Donatus Priscianusue, Seruius, Eucticius, Pompeius, Comminianus. Inuenies alios perplures, lector, ibidem egregios studiis, arte et sermone magistros, plurima qui claro scripsere uolumina sensu; nomina sed quorum praesenti in carmine scribi longius est uisum, quam plectri postulet usus. His ita dispositis complens sua tempora summus antistes, totus meritis maturus et annis, post annos binos, menses simul atque quaternos, ex quo septa sacer praesul secreta petiuit, discipulis coram pastor, patriarcha, magister, transit ad aetheream laetus feliciter aulam. Hanc tamen, hanc citius lugubris, mea fistula, partem, desere, ne pereas lacrimarum gurgite mersa; dum properas portum uelis hucusque secundis, quid memorare studes nobis maestissima fata? cum subito ante oculos cunctis mors inuida nostros lumina supremo clausit ueneranda sopore pontificis summi, nostri patris atque magistri. O nobis, o nigra dies! o clara sed ille! nos sine patre dies orphanos ille reliquit, fletibus, exilio duroque labore grauatos. Reddidit ast illum patriae patrique superno, fletibus, exilio duroque labore solutum, iam cui Christus amor, potus, cibus, omnia Christus, uita, fides, sensus, spes, lux, uia gloria, uirtus. Qui decimo et quarto summi dormiuit in anno ordinis accepti, octauo sub sole Nouembris, dum grauis illa dies sexta fulgebat in hora. Eius ad exsequias magnum concurrerat agmen, cum clero praesul, populus, iuuenesque senesque, patris honorifice curantes condere corpus. O pater, o pastor, uitae spes maxima nostrae: te sine nos ferimur turbata per aequora mundi, te duce deserti uariis inuoluimur undis, incerti qualem mereamur tangere portum. Dum sol noxque sibi cedunt, dum quatuor annus diuiditur uicibus, crescunt dum germina terris; sidera dum lucent, trudit dum nubila uentus, semper honos nomenque tuum, laudesque manebunt. Hic ego dum uolui certo te fine, Thalia, claudere, res nostris occurrit gesta diebus: fessa licet paucos quapropter adhuc cane uersus, atque mei pueri causam succinge parumper, cui quoque praesentem testem me contigit esse. Ergo fuit quidam iuuenis nutritus in urbe Euborica, simplex animo, sed feruidus actu, quique meae rexit puerilis tempora uitae consilio, solus quadam qui nocte suetis insistit precibus Christi genitricis in aula. Tunc lux alma domum subito repleuerat illam, et cum luce simul uenit uir uestibus albis, fulgidus adspectu, statu sublimis honesto, et blandis iuuenem nimio terrore cadentem eleuat alloquiis, librumque ostendit apertum. Perlegit hunc iuuenis, dixit cui codice clauso candidus ille: ‘Sciens iterum maiora uidebis’. His dictis subito nitidus disparuit hospes. Hinc quoque post aliquos non longo tempore menses percutitur iuuenis currenti peste per artus, aegrotusque diu dubia sub morte iacebat, angustis retrahens perituram naribus auram; inque meis recubans manibus, tunc spiritus eius est raptus subito, corpusque remansit inane. Post spatium rediens iterum sed membra mouebat, et mihi narrabat, quidam quod duxerit illum ad loca pulchra nimis, multos ubi uidit ouantes, ignotos notosque simul, sed maxime sanctae illius ecclesiae laetos agnouit alumnos. Qui mox suscipiunt placidis amplexibus illum, et secum penitus semper retinere uolebant, sed cito ductor eum conuerso calle reduxit ad proprium corpus, dicens quod ‘solis ad ortum iam melius habiturus eris; de fratribus alter sed hodie moriturus erit, cuiusque paratam uidisti sedem’. Iuuenem nec sermo fefellit. Nam cito conualuit, dum sol rutilabat ad ortum; ante diem medium fuerat sed mortuus alter. Ille tamen iuuenis paruum post tempus eodem anno percutitur populantis peste doloris, atque mihi statim morbo praedixit in illo: ‘Hac lue iam moriar, cito carnis claustra relinquam’. Nec secus euenit, quoniam uis magna doloris creuit, et extremam iuuenem deduxit in horam. Qui tenui moriens animam traducere flatu dum coepit, fuerat uigilans e fratribus unus, uir probus et uerax, uidit qui culmine ab alto descendisse uirum facie seu ueste coruscum, et posuisse suum mox os morientis ad ora, blandius amplexus manibus quoque membra cubantis; regressusque animam soluens de carcere carnis euexit uolitans secum super astra polorum. Haec ego nauta rudis teneris congesta carinis, per pelagi fluctus et per uada caeca gubernans, Euboricae ad portum commercia iure reduxi; utpote quae proprium sibi me nutriuit alumnum, imbuit et primis utcumque uerenter ab annis. Haec idcirco cui propriis de patribus atque regibus et sanctis ruralia carmina scripsi. Hos pariter sanctos, tetigi quos uersibus istis, deprecor ut nostram mundi de gurgite cymbam ad portum uitae meritis precibusque gubernent.