Carmina ecclesiastica (5)
1
Hic celebranda rudis florescit gloria templi,
Limpida quae sacri signat uexilla triumphi;
Hic Petrus et Paulus, tenebrosi lumina mundi,
Praecipui patres, populi qui frena gubernant,
Carminibus crebris alma uenerantur in aula.
Clauiger aetherius, portam qui pandis in aethra,
Candida caelorum recludens regna Tonantis,
Ausculta clemens populorum uota precantum,
Marcida qui riguis umectant imbribus ora;
Suscipe singultus commissa piacla gementum
Qui prece flagranti torrent peccamina uitae!
Maximus et doctor, patulo uocitatus ab axe,
Saulus, qui dictus mutato nomine Paulus
Cum cuperes Christo priscos praeponere ritus,
Post tenebras claram coepisti cernere lucem,
Vocibus orantum nunc aures pande benignas
Et tutor tremulis eum Petro porrige dextram,
Sacra frequentantes aulae qui limina lustrant,
Quatenus hic scelerum detur indulgentia perpes
Larga de pietate fluens et fonte superno,
Dignis qui numquam populis torpescit in aeuum!
2
Hanc aulam Domini seruat tutela Mariae,
Cui ueneranda rudis sacrantur culmina templi
Et noua consurgunt sacris uexilla triumphis.
Hac celebratur honor sacrae genetricis in aula,
Quae uerum genuit lumen de lumine patris;
Quem clamant Titan almo spiramine uates.
Femina praepollens et sacra puerpera uirgo,
Audi clementer populorum uota precantum.
Marcida qui riguis umectant imbribus ora
Ac genibus rundunt curuato poplite terram,
Dum ueniam fuso lacrimarum fonte merentur
Et crebris precibus delent peccamina uitae!
Haec, inquam, uirgo caelesti pignore feta
Edidit ex aluo saluantem saecula regem.
Imperium mundi solus qui iure gubernat,
Vt dudum angelico discit uirguncula fatu,
Cum pater altithronus Gabrihel misisset ab astris.
Haec fuit, egregius quam promit carmine uates,
Qui Solimis quondam diues regnauit in aruis:
Hortus conclusus florenti uertice uernans,
Fons quoque signatus caelesti gurgite pollens
Necnon et turtur tremulus; cui praescius infit
Angelus: "En sobolem generabis uirgo perennem
Atque puerperium paritura puerpera gignes;
Filius altithroni faustus uocitetur in aeuum!
Spiritus e caelo ueniet sanctissimus in te:
Virtus ecce tuo confert umbracula cordi;
Patris obumbrabit te, uirgo, celsa potestas."
Quo dictu matri turgescunt uiscera fetu,
Qui genitus mundum miseranda labe resoluit
Atque crucifixus polluta piacula tersit.
3
Hoc templum Bugge pulchro molimine structum
Nobilis erexit Centuuini filia regis,
Qui prius imperium Saxonum rite regebat,
Donec praesentis contemnens culmina regni
Diuitias mundi rerumque reliquit habenas,
Plurima basilicis impendens rura nouellis,
Qua nunc Christicolae seruant monastica iura.
Exin sacratam perrexit quaerere uitam,
Dum proprium linquit Christi pro nomine regnum;
Qui tamen ante tribus gessit certamina pugnis
Et ternis pariter confecit bella triumphis.
Sic rexit regnum plures feliciter annos,
Donec conuersus cellam migrauit in almam.
Inde petit superas meritis splendentibus arces
Angelicis turmis ad caeli culmina ductus;
Caelicolis iunctus laetatur sorte superna.
Post hunc successit bello famosus et armis
Rex Caeduualla, potens regni possessor et heres;
Sed mox imperium mundi sceptrumque relinquens
Turgida cum ratibus sulcabat caerula curuis
Et maris aequoreos lustrabat remige campos.
Algida uentosis crepitabant carbasa flabris,
Donec barca rudi pulsabat litora rostro;
Exin nimbosas transcendit passibus Alpes
Aggeribus niueis et montis uertice saeptas.
Cuius in aduentu gaudet clementia Romae
Et simul ecclesiae laetatur clerus in urbe,
Dum mergi meruit baptismi gurgite felix.
Post albas igitur morbo correptus egrescit,
Donec mortalis clausit spiracula uitae
Alta supernorum conquirens regna polorum,
Clarum stelligeri conscendens culmen Olimpi.
Sed his principibus caelum penetrantibus altum,
Quorum descripsi iam bina uocabula dudum,
Tertius accepit sceptrum regnator opimum,
Quem clamant Ini certo cognomine gentes;
Qui nunc imperium Saxonum iure gubernat.
Quo regnante nouum praecelsa mole sacellum
Bugge construxit, supplex uernacula Christi,
Qua fulgent arae bis seno nomine sacrae;
Insuper absidam consecrat Virginis arae.
Praesentem ergo diem cuncti celebremus ouantes
Et reciproca Deo modulemur carmina Christo
Menstrua uoluuntur alternis tempora festis
Et uicibus certis annorum lustra rotabunt:
Dulcibus antifonae pulsent concentibus aures
Classibus et geminis psalmorum concrepet oda;
Ymnistae crebro uox articulata resultet
Et celsum quatiat clamoso carmine culmen!
Fratres concordi laudemus uoce Tonantem
Cantibus et crebris conclamet turba sororum;
Ymnos ac psalmos et responsoria festis
Congrua promamus subter testudine templi
Psalterii melos fantes modulamine crebro
Atque decem fidibus nitamur tendere liram,
Vt psalmista monet bis quinis psallere fibris;
Vnusquisque nouum comat cum uoce sacellum
Et lector lectrixue uolumina sacra reuoluant!
Istam nempe diem, qua templi festa coruscant,
Natiuitate sua sacrauit uirgo Maria,
Quam iugiter renouant Augusti tempora mensis,
Diuiditur medio dum torrens Sextilis orbe;
Qui nobis iterum restaurat gaudia mentis,
Dum uicibus redeunt solemnia festa Mariae
Et ueneranda piis flagrant altaria donis.
Haec domus interius resplendet luce serena,
Quam sol per uitreas illustret forte fenestras
Limpida quadrato diffundens lumina templo.
Plurima basilicae sunt ornamenta recentis:
Aurea contortis flauescunt pallia filis,
Quae sunt altaris sacri uelamina pulchra,
Aureus atque calix gemmis fulgescit opertus,
Vt caelum rutilat stellis ardentibus aptum,
Ac lata argento constat fabricata patena:
Quae diuina gerunt nostrae medicamina uitae;
Corpore nam Christi sacroque cruore nutrimur.
Hic crucis ex auro splendeseit lamina fuluo
Argentoque simul gemmis ornata metalla;
Hic quoque turibulum capitellis undique cinctum
Pendit de summo fumosa foramina pandens,
De quibus ambrosia spirabunt tura Sabaea,
Quando sacerdotes missas offerre iubentur.
Nunc clara ingenito dicatur gloria patri
Nec minus et genito promatur gloria nato
Spiritus atque sacer consorti laude fruatur!
4.1
Hanc Petrus absidam sanctorum sorte coronat,
Clauiger aethereus, qui portam pandit in aethra,
Ianitor aeternae recludens limina uitae;
Omnibus hic geminum digessit dogma per orbem,
Quod binis constat descriptum rite libellis,
Pectore qui patulo Christi praecepta capessunt.
Vt prius aequoreas captabat rete cateruas
Linea squamigeris extendens uincula turmis,
Sic hominum cuneos mundi de gurgite raptos
Ducit ad aeternum caelesti remige regnum,
Vt sibi saluator uera cum uoce spopondit,
Quando piscantem panda de puppe uocauit.
Qui ponti pedibus calcauit caerula glauci,
Sed mare mergentem tumidis non sorbuit undis,
Dextera dum Christi turgentia marmora pressit:
Cuius praestabat defunctis umbra medelam,
Dum sani rursus redeunt ad lumina uitae,
Quamuis ante nigrae lustrassent limina mortis.
Hic quoque poplitibus nec non et crure gemello
Claudum restaurat fretus uirtute Tonantis
Et cito sanatis praecepit pergere plantis,
Quem prius ad templum gestabant forte propinqui.
Hic etiam binos multauit morte malignos,
Qui pretium fundi celarant fraude nefandum;
Insuper et magicum falsi fantasma Simonis
Funditus euacuans tetras detrusit in umbras
Romanum uulgus soluens errore uetusto,
Qui praecelsa rudis scandit fastigia turris
Atque coronatus lauri de fronde uolauit,
Sed mox aethereas dimittens furcifer auras
Cernuus ad terram confractis ossibus ambro
Corruit, et Petro cessit uictoria belli;
Qui cruce confixus gaudens tormenta luebat
Horrida crudelis passurus uulnera ferri;
Quem Deus aeternis ornatum iure triumphis
Arbiter omnipotens ad caeli culmina uexit.
4.2
Saulus, qui sanctas multauit carcere turbas,
Credulus efficitur mutato nomine Paulus,
Plurima frugiferis dispergens semina uerbis.
De quo sacra seges mundi succreuit in occa;
Quem Deus infidum caeli clamauit ab arce:
Quid me persequeris dura eum calce refragans?
Ergo diem ac noctem ponti sub gurgite mersus
Magna supernarum meruit spectacula rerum;
Tertia caelorum raptus fastigia scandit
Atque poli proceros uidit cum mente maniplos.
Quem pithonissa procax clamauit uoce proterua:
Spiritus abscessit Paulo purgante puellam
In uacuasque procul fugiens euanuit auras.
Effebum puerum lustrantem tartara mortis
Suscitat in proprias anima penetrante medullas.
Nonne magum merito geminis fraudauit ocellis,
Cerneret ut numquam splendentem lumine Phoebum?
Cruribus atque suris claudum restaurat egrotum,
Quem fortuna prius gressu priuauit egentem;
Sic patrem Pupli, quem febris torsit anhela,
(Torridus atque calor frigus brumale coquebat
Nec non extales multauit poena pudenda)
Curauit citius Domino tribuente medelam.
Dum sarmenta pius glomeraret Paulus ad ignem,
Torribus ut pellat brumosis frigora nimbis,
Vipera dira manum letali dente momordit;
Sed Paulus gelidum non sensit uulnere uirus
Laedere nec sanctum ualuit crudele uenenum;
Denique squamosa contectum pelle celydrum
Protinus in flammas torrendum tradidit atras.
Postquam compleuit labentis tempora uitae,
Martirium rubro quaesiuit sanguine sacrum
Purpureusque cruor uenarum fonte cucurrit.
Ossa tegat tellus quamuis modo mole sepulcri,
Ast tamen in proceras conscendit spiritus arces
Coetibus angelicis nimbosa per aethera ductus.
4.3
Hic simul Andreas templum tutabitur ara,
Petri germanus, qui quondam funera laetus
Horrida perpessus sancta cum carne pependit.
Quem Deus oceani lustrantem flustra phasello
Caelitus adsciuit gradiens per litora ponti;
Protinus Andreas compunctus uoce Tonantis
Credidit aeternum saluantem saecula regem
Pendula capturae contemnens retia spretae
Et dicto citius Christi praecepta facessit.
Quis numerare ualet populosis oppida turbis,
Illius eloquio quae fana profana friabant
Credula pandentes regi praecordia Christo?
Nempe uicem Domino soluebat calce cruenta,
Dum crucis in patulo suspensus stipite martyr
Vltima mortalis clausit spiracula uitae
Purpureas sumens Christo regnante coronas.
4.4
Hic quoque Iacobus cretus genitore uetusto
Dilubrum sancto defendit tegmine celsum;
Qui clamante pio ponti de margine Christo
Linquebat proprium panda cum puppe parentem.
Primitus Hispanas conuertit dogmate gentes
Barbara diuinis conuertens agmina dictis,
Quae priscos dudum ritus et lurida fana
Daemonis horrendi decepta fraude colebant.
Plurima hic praesul patrauit signa stupendus,
Quae nunc in cartis scribuntur rite quadratis.
Hunc trux Herodes, regni tetrarcha, tyrannus
Percussum machera crudeli morte necauit,
Sed pater excelsus, qui sanctos iure triumphat,
Vexit in aethereas meritis fulgentibus arces.
4.5
Nec minus interea glomeretur uirgo Iohannes,
Quem germana simul iunxit concordia Christo,
Dum pandam uetulo liquit cum patre carinam
Retibus aequoreas claudentem marmore praedas;
Qui prius algosis uerrebat caerula remis
Piscibus insidias nectens sub gurgite ponti;
Sed clamante Deo luctantes litore limphas
Retiferamque ratem caro cum fratre relinquit
Et Dominum sequitur, caeli qui regnat in arce.
Hic fuit egregius Christi regnantis alumnus,
Omnibus anterior, magno dilectus amore;
Quem rex extorrem, Romae qui regna regebat,
Trusit in exilium cumba trans caerula uectum,
Exul qua positus rerum spectacula plura
Creuit in extasi caelesti numine fretus,
Quae modo membranis per mundum scripta leguntur.
Pausat in Effeso praefatus corpore praesul
Praemia sumpturus, cum clanget classica salpix,
Vltima dum priscis labuntur tempora saeclis.
4.6
Hic Thomas Didymus nomen sortitus Achiuum,
Seruat sacratum sarta testudine templum,
Vulnera qui tangens crudeli cuspide gesta
Credidit extemplo saluantem saecla monarchum,
Quamuis ante foret sociis incredulus almis
Atque fidem dubio gestaret corde sinistram,
Dum chaos inferni surgens de morte redemptor
Linqueret abstrusum uasta comitante caterua;
Sed mox ambiguum conuertit rubra cicatrix
Discipulo palpante trucis uulnuscula ferri,
Dum foribus clausis, trepidans qua turba latebat,
Pacifer intraret Christus saluator in aulam.
Hunc igitur soboles misit ueneranda Tonantis
Eoas gentes almis conuertere biblis
Plurima magnificis patrantem signa triumphis.
India tum sacris coluit simulacra nefandis
Doctrinis ueterum stolidis instructa parentum,
Sed confessa fidem Thoma lucrante salutem
Credidit in Christum, caeli qui sceptra gubernat.
Denique transacto praesentis tempore uitae
Protinus aethereum Thomas lustrauit Olimpum;
Quem fani flamen ueteris cultorque sacelli
Sanguine rorantem rigido transuerberat ense
Praemia sumpturum, cum tellus sponte dehiscet
Omnia de priscis et surgent corpora tumbis.
4.7
Nec non Iacobus Christi matertera cretus
Et consobrini felici nomine fretus
Hanc aedem Domini de summo seruat Olimpo;
Quem plebs Iudaea scaeuo bachante tumultu
Pulsum de pinna fullonis sude necauit,
Quod Christum populis scandens fastigia templi
Concionaretur crebro sermone sacerdos.
In cuius genibus cutis callosa refertur,
Dum crebris uicibus oraret uoce Tonantem
Poplitibus flexis tundens pauimenta sacelli.
Lanea uillosi spreuit uelamina pepli
Linea brumosis sumens mantilia flabris;
Sic quoque flagrantem contempnens corpore nardum
Thermarum penitus neglexit pectore pompas;
Non cirros capitis ferrata forfice dempsit
Nec culter malas uestis lanugine rasit.
Cuius uirtutum tanta praeconia constant,
Vt uindicta necis, quam dira morte luebat,
Interitus fieret Solimae populique ruina,
Dum Titus Caesar densa comitante caterua
Cum genitore simul Romanis arcibus orto
Vrbem ferriferis uallarent milibus amplam,
Donec dira fames consumpsit strage cateruas
Moenibus obstructas et muri carcere saeptas.
Tempore quo tenerum mactauit femina natum,
Insuper assandum ueribus transfixit acutis;
Quem coctum laribus crudelis mater edebat
Humanae penitus naturae iura resoluens:
Horresco referens effebi funus acerbum.
Sic uindicta crucis multauit clade nefandos,
Sic quoque Iacobi multauit passio sontes!
Vndecies centena simul cecidisse leguntur
Milia per miseram moribundis ciuibus urbem;
Insuper et centum uenduntur milia passim,
Quos rigidus ferri neglectos mucro reliquit
Et famis exigua fugerunt funera stipe.
4.8
Hic quoque commemorat metrorum comma Philippum,
Quem pius aethrali ditauit gratia Christus;
Barbara qui docuit doctrinis agmina sacris
Credere per Scithiam saluantem saecula Christum,
Qui dudum tetra torpebant mortis in umbra
Auctorem lucis tenebroso corde negantes
Atque creaturae famulantes ordine uerso,
Donec apostolicam hauserunt aure loquelam.
Limpida perpetui cernentes lumina Phoebi
Omnes certatim merguntur gurgite sacro
Flagitium sceleris purgantes fonte lauacri.
Inde Asiam properat sanctis conuertere biblis,
Idola quae dudum decepta fraude colebat,
Credula sed citius pandit praecordia Christo,
Splendida discipuli dum fantis uerba capessit.
Sic felix Asiae conuertit dogmate regnum,
In qua post obitum fatali sorte quiescit;
Cuius hoc templum sacrata tuebitur ara.
4.9
Vltima terrarum praepollens India constat,
Quas tres in partes librorum scripta sequestrant.
Idola quae coluit paganis dedita sacris;
Sed Bartholomeus destruxit fana profana
Effigies ueterum confringens iure deorum:
Ebrea quem clamat peregrinis lingua loquelis
Proles suspendentis aquas in nubibus atris
Vmida nimbosis dum stillant aethera guttis,
Quod signat procerum caelestis dogma profundi,
Vt quondam cecinit psalmorum carmine uates:
"Ecce, latex rorat tenebrosus nubibus aeris."
Post haec martirii mercatur serta cruenta
Et sequitur Dominum pictus cum stigmate Christi:
Cuius hoc templum ueneranda tuebitur ara.
4.10
Matheus egregium describens dogma salutis
Ebrea per simplum digessit dicta libellum
Plurima sanctificis narrans miracula scedis
Quae modo per mundum diuulgant scripta triquadrum;
Quem Fison fluuius paradisi fonte redundans
Mire portendit pandens misteria rerum:
Fontis designat saluator iure figuram,
De quo quadrifluis decurrunt flumina riuis:
Quattuor ut quondam nascentis origine saecli
Limpida per latum fluxerunt flumina mundum,
Quae rubros flores et prata uirentia glebis
Gurgitibus puris et glauco rore rigabant.
Sic doctrina Dei fluxit de fonte quaterno
Arida diuinis irrorans corda scatebris.
Hanc scriptor uerax expressit Matheus olim
Quemque profeta Dei sacro spiramine plenus
Humana specie uidit signarier olim,
Quod Christi patres et auos numeraret auorum,
E quis saluator nostrae cunabula sarcis
Sumpserat in mundo scelerata piacula demens.
4.11
Simon Zelotes necnon Cananeus idem,
Inter apostolicos Petri cognomine functus;
Coetus qui docuit gentiles dogma supernum,
Vt celsum peterent caelesti tramite regnum;
Cuius in hac aula sacra conseruabitur ara,
Dum polus et tellus ac ponti flustra fatescant,
Donec supremis scintillent saecla fauillis
Et mundi moles montes collesque liquescant
Atque creaturae cerarum fluxus adinstar
Machina succumbat flamma crepitante per orbem.
4.12
Supremus numerum concludat Thaddeus almum,
Cui cognomen erat praedictum Libbeus olim;
Quem duxisse ferunt Christi cum grammate scedam
Abgaro, quondam qui regni sceptra regebat,
Postquam Tartareum damnauit morte tyrannum
Et tetris herebi gaudens emersit ab antris,
Exin sidereum Christus conscendit Olimpum.
Dicitur hic etiam uulgato nomine Iudas;
Cuius praesenti laudes celebrantur in aula.
Qui nobis unum facundo famine biblum
Edidit antiquas promulgans ore loquelas,
Quas Enoch prisco descripsit tempore uates,
Ante rapax mundum quam pontus plecteret undis,
Dicens: "Ecce, uenit Dominus cum milibus almis
Ponere iudicium cunctis habitantibus orbem!"
Quos nubes appellat aqua stillante carentes,
Frigida quas rapidis dispergunt flamina uentis,
Nec non arboribus sterili de stipite natis
Comparat, autumni quae fructum tempore perdunt;
Sic quoque spumiferis undarum fluctibus aequat
Errabunda uocans caelorum sidera sontes,
Quis seruata restat tenebrosis poena procellis.
Nempe feras gentes et Ponti barbara regna
Iudas ad Dominum doctrinis flexerat almis;
Cuius in Armenia sopitum morte cadauer
Exsurrecturum fatali fine quiescit,
Sed tamen aethereas lustrauit spiritus arces.
4.13
Iam bis sena simul digessi nomina patrum,
E quibus altithrono conuersus credidit orbis.
Hos precibus uerna crebris et pectore pulso,
Vt mihi clementer noxarum pondera laxent
Et ueniam dantes commissa piacula soluant.
Quatenus in requiem diuina gratia fretus
Vltimus ingrediar Christo regnante per aethram.
5
Hoc sacer obseruat dilubrum Mathias almum,
Vnus qui fertur de septuaginta fuisse
Discipulis Domini, sacrum qui dogma docebant;
Quem Deus electum signauit sorte superna,
Dum ludas Scarioth strofa deceptus iniqua
Culmen apostolici celsum perdebat honoris
Atque fibras olidas tetro cum uiscere fudit,
Cum crepuit medius laqueo suspensus ab alto,
Qui Dominum lucis redimentem sanguine saecla
Vendidit, ut cupidus fuluum nomisma capessat.
Mathias idcirco spreto latrone nefando
In Domino fretus numerum suppleuit eundem:
Iunctus apostolicis gratatur iure triumphis.