# Breuiloquium uitae Wilfridi

# Fridegodus
# breviloquium
Inscius egregios aegris conatibus actus
Ordior; en mutilum quo fert fiducia sensum
Ausibus infidis? aderit sed calculus ignis,
Forcipe uatidicum solitus purgare labellum,
Cunctipotens opifex, archani pandulus index,
Spiritus internis animans dulcoribus antra
Cordis amara mei, ne quid displodat inepti
Lingua tenax iusti, quo non feruente serenas
Efficit haut Phoebus tedas aut Cinthia parcas.
Saecla priora quidem, lubrico fantasmate lusa,
Excoluere suos uano terrore tirannos,
At postquam summi uoluit regnator Olimphi
Virginis intactae thalamos inuisere gratis,
Dissepsit uarios eliso principe lurcos,
Perque crucis lignum legis soluit maledictum,
Astriferas ubi glorificus recucurrit ad arces,
Praesens ipse suis iugiter cultoribus Almum
Nubibus e summis direxit splendide Flatum,
Isque quater ternos ignita luce clientes
Imbuit et dignis numerum successibus auxit.
Huius inexhaustae praedulcia pocula uenae
Sensit Wilfridus fama super ardua notus:
Est uotum nobis, si suppetat auctor herilis,
Nomen et elatas cuius depromere palmas.
Huc ades, o formose, Dei per climata testis!
Namque, fatebor enim, tua me pellexit honestis
Scilicet indulcanda modis, odisque canoris,
Caelo uita micans, terris oratio praestans.
Ergo age deciduas precibus suppleto loquelas,
Affer praesidium, ne sit sub fasce ruendum.
Tellus aequoreis circumgiratur ab undis
Multipetax olim scelerum, cultrixque deorum:
Anglicus extruso colit hanc athleta Britanno.
Huius in occiduis conuexi partibus orbis
Naturae solitum Wilfridus pertulit ortum.
Anxia dum genitrix parit hunc conixa sub umbris,
Flammiuomis lampas radiis praesaga futuri
Caelitus enituit. uicinia protinus omnis
Prepete concurrit nutanti pectore gressu,
Ignis edax sotii subeat ne culmina tecti.
Herent immoti, nondum miracula Christi
Amplexare cati, cum non stupuere cremari.
"Est", aiunt, "pape, diuini- numinis omen!"
Interea taciti muliebri murmure discunt
Fortunata uiri, quoniam nascentis imago
Tali promeruit donari forte sacello.
Hac face letiferas pepulit puer iste tenebras
Cordibus e multis, gliscens uirtutibus almis.
Iam quia mellito dulcescit nectare gutur,
Prosequar arguta iuuenem modulando cicuta.
Hic membris etenim compto glaucomate firmis,
Aequeuos habitu studuit superare uenusto.
Nil puerile gerens, facundae munia linguae
Aspirante Deo gestis explebat apertis
At perfecta uirum postquam perfecerat aetas,
Natales statuit functa genitrice penates
Linquere, et assiduis Domino famularier horis.
Quartum post decimum iamiam transegerat annum,
Immitis furias malens uitare nouercae,
Cum sotiis cessit sueta comitate decoris
Armatus properans iuuenis, ceu nobile germen
Nobilium, sed operta fides umbone latebat.
Inde patris dextra pie commendatus auita,
Aulica perspicuis penetrauit pergama plantis,
Insignis populi qua tempestate regebat
Dux praeclara nimis Aeonfled cognomine habenas:
Huius magnificis actutum uultibus almus
Offertur, multoque dehinc lepore beatur,
Acceptus cunctis fidei pollebat in actis.
Ac tum fortuitu memorandae Cudda senecte,
Vir probus ingenio, regum meritoque satelles,
Lubrica caenosi postponens gaudia saecli,
Maluit augustae certamen inire palestrae,
Normalis sese dedans sub regmine uitae.
Is iuuenem sacro suscepit amore docendum.
Exin tyro Dei fultus feruore fidei,
Vt uerus Samuhel seruabat iura magistri,
Fratribus equali cunctis subiectus amore.
Iam granis electam purgarat sarcina mentem,
Excoctumque diu solito fraglamine pectus
Concipit internas Iesu spirante salebras.
A uirtute uolens uirtutis in alta migrare,
Romuleum statuit concurrere gratis ad altar,
Scilicet ut ueteris lustraret busta piacli,
Augmentumque suis quiret conquirere uotis.
Haec pia praefato narrauit sensa magistro.
Archades hinc ambo uoto statuere sub uno,
Culmen apostolicum peteret, creperumque piaret.
Et regina quidem faustum conferre leuamen
Praetaxata uolens, regi mandata propinquo
Dirigit, ac Domini placidum committit alumnum.
Erchumbertus erat, plebis qui sceptra tenebat.
Hic sine fraude uirum coluit, sine peste refecit.
Tandem triquadro postquam seruauerat anno,
Pluribus emisit sotiis fretum duce quodam,
Barbaries Biscop Baducing quem inculta uocabat.
Prospera flabra uirum litus iecere sub aptum.
Gallica rura petit, Lugduni culmina scandit.
Mox iuga corripuit, comitum deliquia sensit:
A duce deseritur, Christi tamen ore locatur.
Tibia ueriloquo cecinit miracula plectro:
Vis tamen innatae reticet haud mistica Musae,
Pangere magnificas athletae nobilis odas.
Moenia praefatae praesul memorabilis urbis
Christicolamque gregem septis seruabat amoenis
Francorum Daluuinus adeps, qui sicuti furuas
Pallenti lichino depellit rite tenebras.
Postquam fama uolans pulsauit praesulis aures,
Accit continuo, praebens solamina iusto,
Excipit hospitio, dapibus fouet, oreque mulcet.
Praesensit quippe praecordia casta iuuentae,
Illustrisque uiri faciem perfecte micantem.
"Heus," inquit, "hospes, mecum sis perpete sospes,
Dum iuuat, uberibus pro uotis utere glebis,
Farris et excreti communis copia uini.
Si uero consueta placent conubia forte,
Ne differre pares: generosi sanguinis altam
Inmensis opibus cognatam trado puellam;
Meque patrem tibimet, temet mihi dedico prolem."
Haec placidus heros expromserat ore iocundo.
Tiro dehinc agilis, uoti non immemor, infit:
"Ardent excoctis fibrarum omenta laternis
Abdita, conceptis dum detrahor, optime, uotis.
Thetis cur tumidas Zephiro minitante saliuas
Expetii? frustra me saeua Salatia pressit,
Cosmica si spreto repetam contagia Christo.
Sedis apostolicae uiso primum cliothedro
Aeria merear si longule uescier aura,
Te, pater, ex animo soboles deuota, uidebo."
His ita compactis, opibus pro uelle paratis,
Praesulis auxilio perrexit calle secundo.
Quamuis informi Terpsicore paucula uersu
Luserit, ardet amor quo pluscula cara superstes
Expediat, famulumque Dei super ethera tollat.
Namque iteris longos expleuit honeste meatus,
Optatamque diu Petri properauit in aulam,
Tripudians pandis calido sub pectore uenis.
Praeterea Andreae germana cliaulia sancti
Ingressus, dictu mirabile, poplite cosso,
T ingentes animos labiis patefecit apertis.
A en ego commissis ueniam deposco piaclis,"
Inquit, a et excelsi testor per sceptra tonantis,
Solue meae precibus molimina tarda loquelae,
Si quid habes fidei, pie doctor, apostole Christi."
Haec mox explicuit, non setius edita sumpsit,
Ingenium fandi capiens pariterque legendi.
Anglicus indicio superest adhuc quoque clerus,
Diuinas pangens Latiis sermonibus odas.
Ille uaporatis afflatus haustibus erga
Auctorata uolans altaria, liba piarum
Fundere iure precum studio satagebat inormi.
Vnde sibi praeceptorem lucratus ad unguem,
Bis didicit bini pia dogmata docte fluenti,
Ritus paschales, uarium lunaeque recursum,
Ignarasque suis Latiatim sane rubricas.
Nomen erat tanto Bonifacius huic pedagogo:
Profuit iste uiro nimium, quem glorificandum
Sub sacris papae uenerabilis abdidit alis,
Exponens longos animi feruentis agones.
Quique fidem cernens, dextram praetendit, et ipsum
Liberius lata perfudit blande karita.
Fultus sic pretiis sanctorum ex artubus almis
Relliquiis, pernix reduces supramemorati
Conuertit gressus cara ad habitacula patris.
Commode cuncta meat, Lugduni celsa subintrat.
Quid narrem lacrimas alterno fronte profusas?
Gaudebant ambo, Wilfridus amore paterno,
Nec minus ipse pater dilecto pignore uiso,
Quemque prius animo maerens laxarat amaro
Permulcet, blandis dans basia casta lacertis.
Nunc singillatim modo miscent laeta uicissim.
Sero quidem rediit, uerum tria lustra peregit
Hospite cum prisco, discens examine multo
Abdita multimodae scrutarier antra sophiae.
Vrit amor iuuenem, nec tardat grata cupido,
Occuluit quod tecta pio sinthemate uirtus
Prodere. nam crines summo de uertice passos
Pontificis dextra primum titulante recidit,
Optans uiuificae sustollere stigma coronae.
Archipater gaudet haeredem nactus opimum,
Cui queat eudoxas moriens committere caulas.
Arbiter ast rerum praesciuerat hunc aliorsum
Vomere saluifico sulcare noualia Christo.
Francorum tum forte scelus uastissima pestis
Augebat, Balthild reginae nomine pistrix:
Olla uelut feruens Stigia fuligine tosta,
Instabat laceris agios laniare creagris.
Non nostrum facinus metro discludere tantum.
Ecclesiae nouem uiolauerat ense patronos,
His licet exceptis, quos non capit ars numeralis.
Horum praefatus sine casu criminis unus,
Daluuinus fuerat, uerbo, re, speque beatus,
Quem fera multatrix lictoribus impietatis
Addixit saeuas mucronis pendere poenas.
Hi mox arcessunt crudelia iura furentis
Multiuolae Domini beluae quam iura tueri.
Ergo petens diri praefixum scamma duelli,
Accepit socium, quem fecerat ante propinquum.
Rennuit ipse tamen, huic ne foret exitus idem.
Sic pater aeternam sumpsit moriendo coronam,
Filius et fortes uixit tolerando labores.
Cum merore graui condiuit funera cesi.
Protinus ipse parans reddi natalibus oris,
Ceruleum rapidis sulcabat Nerea remis;
Litora felici patuere salubria cursu.
Fasces imperii reges tum forte gemelli,
Alhfridus imperitans una genitor simul Osuuiu,
Foedere consorti seruabant scitaque uulgi,
Ardentes animis subdi caelestibus orgiis,
Nec potuit latebris abdi fax missa nefandis.
Mox proceres inter rumusculus exiit aulae,
Scilicet aduentasse uirum uirtute uigetum,
Optima clauigeris qui fatur dogmata caeli.
Regalis sane subiit proscenia fundi:
"Pax domui", tunc infit, "huic": carptimque loquelas
Tractat euuangelicas, quas indice discere Christo
Promeruit, latae penetrans gimnasia Romae,
Quaeque sub argutis congesserat optima Gallis.
Attonitus stupidis princeps sermonibus ultro
Non puduit glauco telluri sternier ostro,
Ore petens agii confestim se benedici.
Expleuit. cum rege manens, sat multa benigno
Optinuit merito pecuaria, praedia, census,
Atque monasterium uulgari nomine Hripis.
Qui non aeratas instabat condere gazas,
Dapsilis ast cunctis, dedans ermenia uitae,
Pauperibus largas praebebat sedulus escas,
Exemplo pandens cogitet quid spiritus ardens.
Materiem fandi dabit amodo gratia tanti.
Interea Boreae praesul defertur ab oris.
Aegilbertus erat; doctrinae robore mactus
Astabat ducibus, suadens quae mandat Iesus.
Is mox Wilfridi uitam meritumque notauit
Praecipuum. sermone ducis sententia fertur,
Vtile personam gradibus donando beari
Diuinis, quam non hebetet censura palustris.
Allegat presul, facilis uerum ille iuuentae
Excursus trepidat, ne forsan mobilis aetas
Praecipitem prauae retrahat per competa sectae.
Tandem colla iugo subdens delecta petito,
Ordinis aptatur caelebs in honore secundi.
Tum magis atque magis fructu meliore grauescens,
Sufficiebat ouans cunctis documenta salutis.
Orta dehinc pestis geminum discludit in orbem
Vnicolam uerae fidei sat morbide plebem.
Dumque tremunt bifido corruptae scismate partes,
Eoo coiere simul, gelida sed et Arcto,
Scottica plebs, et Picta cohors, uulgusque Britannum.
Hinc regale decus, ephoeborumque manipli,
Turba senum, praesul uiolento deditus Euro.
Stant acies dubio certatim fine retentae
Publica decliuae fiunt diuortia lunae.
Inde loquax positae Colmanus episcopus umbrae,
Dat praecepta prior subito lapsura fragore.
"Nos seriem patriam, non friuola scripta tenemus,
Discipulo eusebii Policarpo dante Iohannis.
Ille etenim bis septenae sub tempore Phoebe,
Sanctum praefixit nobis fore Pascha colendum:
Atque nefas dixit, si quis contraria sentit."
Docte quidem morem narrans depromsit auitum,
Vtpote preteritae recolens coragia zoe,
Sed non aequatis appendit lancibus aequi
Testamenta Dei, ueris aequata chilindris.
Condoluere patres, caeco quia numine fratres
Nituntur ualidis tabularia menda tueri
Obicibus, faciles nec cedunt posse refelli.
Heroum iussu cliuosi tramitis atque
Anfractus lubricae prudenter deuia sectae
Wilfridus legitur spermologus arte sagaci
Pellere, nota peregrinae cui famina glossae.
Hinc dubios inter cuneos orator adorsus:
"Ter centum memini ter senos atque gerontas,
Limpida collectim Niceae exempla tulisse.
Quae si perspiciant, mox eluctabitur omnis
Desidiae scabies, toruis illata chelidris.
Metarunt etenim ter seni themata cicli
In sese refluos iuncto monade recursus.
Hic tenet: ignorat sed hunc gens indiga ueri,
Caecutiens lippis quid differt discere ocellis."
Dixerat, effertur legionum ualde fauore.
Addit preterea plano sermone profatus:
"Haec immota manent cunctos oracula soles.
Stirps quaecumque uolet fixos obuertere fines,
Tartara flammiferis sudibus sub acerba rotetur."
Quo dicto siluit; princeps canique sequaces
Frigida conuulsis uexabant pectora pugnis.
Soluitur in tenerum confestim contio luctum.
Dulcia post modicum rex mitis protulit ora:
"Condecet eniti poenis Acherontis adusti
Exemptas iustis mentes miscere suadelis.
Dicite, quaeso, patres, nouo feruore calentes,
Numquid Olimpiaca Petro quis maior in aula,
Quem nos et prisci dudum legere tiranni?
An Columchilla, quo plebs infausta superbit?"
Synodus elata respondit uoce beata:
"Petrus ab altithrono donatus desmate Iesu
Dissicit ignauae torquentia lora senectae,
Suscipit Elisiis iustum spiramina zetis,
Vtpote caelestes retinens pro munere claues."
"Hunc," inquit, "plebes, hanc amplexemur et omnes,
Ne non uitalis pandatur regia templi."
Rex ait, et uicti cesserunt improbe Picti,
Colmanusque suas inglorius abicit arces,
Malens Ausonias uictus dissoluere leges.
Auxit rorigeri per quem micat Astrea caeli,
Victoris specimen, quem iam transuexerat Alpem.
Nam postquam dicto sedes uiduata patrono,
Consulto regis, necnon hortamine plebis,
Lactea suspensis qui praebeat ubera mandris,
Wilfridum patria creuerunt uoce legendum,
Lilia suppressis et norit comere lappis.
Territus ipse quidem uiridis pro tempore suci,
Mille monens animo, Balearica tela nefandi
Hostis, et ignotas egrotis sensibus auras.
Sed ne blasphemae ruat in praerupta cauernae,
Aut uitet sceleris madidas lustrare lacunas,
Suscepit humilis quid fors iubet imperialis.
Ergo manet solitus succincto sudor alumno,
Emicuit quamuis genialis flamine uertex.
Conuenere dies graduum, quibus ardua moles
Excipienda uiro. tunc fatur regibus ultro:
"Inconcussa, duces, uestri sententia, quaeso,
Si fortunatis agitat mea docmata fatis,
Primum praeteriti fas est meminisse laboris.
Nam superest recidiua lues dum lisque ueterna,
Monstris haud patiar maculatis colla beari.
Gallica non paucis pauit me glarea aristis,
Hesperiumque decus laribus seruatur in illis.
Illac commissi properans sandalia iuris
Accipiam, pontus ni forte repagula nostris
Classibus opponat, ualido turbone coactus."
Indulgent proceres, magnates, necne calones.
Mox rebus gestis ornatur regia classis,
Caelicolae sotias laeta exceptura phalanges.
Nauita felicis defixit stigmata claui,
Multiplices nectens malo trutinante rudentes.
Soluitur, et laxis fastigia spumea uerrunt
Otius antemnis pelagi, nec inepta capessunt
Litora, gratanti subeunt et pectore portum.
Interea placidi patuit legatio nautae.
Pontifices coeunt alacres, ut nota uoluntas
In conuenticulis assumitur immaculatis,
Pertonuitque tubis aedes pretiosa beatis.
Stat duodena cohors multis stipata columnis;
Exultant iubilo miscentes organa sistro,
Mistica ueriloquo traduntur et arma ministro.
Occiput effuso gratis pinguescit oliuo,
Candiduli primum renitent ornacula lini,
Aurifluae rutilant serrano murice zonae,
Comuntur roseo candentia podere colla,
Gemmata uehitur archontum more curuli,
Induit ormiscum; subiit hoc scemate templum.
Postquam signa tulit multo radiata metallo,
Astitit encharis, et libamina consecrat aris.
Omnibus expletis remeat, nauemque subintrat.
Sed quia felices temptatio comprobat omnes
Indiuisa comes, dum tensis alta pererrant
Marmora, Psalmigraphi recolentes orgia, uelis,
Ecce repentinis pontus fundo tenus undis
Infremuit, casus agitans artemo minaces
Longe sub ignotis minitat labentia ripis
Agmina dira pati uicinae impendia mortis.
Incumbunt remis, uexatur languida puppis.
Cruribus ipse pater naualia procubus arma
Confirmat positis, intentans lumina caelis.
Ecce sub infausti contraria litora portus
Gens effera suis casum spectabat in armis,
Praedari fragilem captiua plebe carinam.
Quos pater intuitus, humili sermone precatus,
"Naufragium seruatis," ait, "sed sponte mearum
Grandia contribuam, resipiscite, munera rerum.
Nos equidem grauis afflictat uiolentia ponti,
Sed uelox aderit fateor, miseratio Christi."
Stans uolucres augur solitus seruare sinistras,
Despumat tumidis oracula saeua labellis.
Eumenides, Furias uocitat sub murmure, Parcas.
Manibus infernis, ut fortis mandat Erinis,
Expedit ammisso plebs cara cruore litari:
Hoc ait, et properans bellum ferale perurget.
Praesul item sanctas tendens ad sidera palmas,
Inuocat auxilium diuinitus affore magnum.
Haec inter tereti iuuenis scutale lapillo
Ornat, et infandi torquens per inania uatis
Figens sincipiti traiecit in antra cerebri,
Corruit utque uafer, clamoribus estuat aether.
Cana dehinc recolit pastor miracula Dauid.
Incubat ipse magis, auertitur impia pestis.
Conclamant acies truculento Marte ruentes,
Vocibus infestis concursant agmina regis.
Quid plura? quotiens crudelia bella lacessunt,
Excipiunt ictus Iesu uigilante cruentos.
Vnde quater uicti remeant, uictorque sereno
Euehitur pelago, frustratus remige quino,
Optatumque tenent repetito limite portum.
Hi quoque quos pridem regalis contio uictos
Expulerat, fraude tantum potuere mereri.
Gallica detentus ponto dum rura uagatus
Temperiem lente speraret adesse iocundam,
Mutauit malefida locum defectio regis.
Constituunt etenim peruerso kanone Coeddam,
Moribus acclinem, doctrine robore fortem,
Praesulis eximii seruare cubilia: sicque
Audacter uiuo sponsam rapuere marito.
Obuia turba patri luctu quatiente reuelat,
Diuertitque humulis sub nota mapalia Hripis.
Vsque adeon potuit quisquam nescire moueri?
Non hunc subreptae tanto discrimine sedes,
Non illum sumpti multo luctamine fasces,
Aut labor, aut tumidi conterruit ira profundi.
Spe meliore manet latebris contectus in illis.
Sepe licet proprias uetetur pascere ouillas,
Nulla datur requies, uicino urgente colono.
Queritur a ducibus, quorum Vulfarius unus,
Nobilibus pollens per Mercica regna triumphis;
Vix potuit fato pastorem efferre locello.
Qui postquam meruit tanto doctore potiri,
Affectu coluit, terris et honore ditauit.
Ekbertus uero, quem Cantia rura timebant,
Dum pastore caret, flexo rogitamine poscit,
Ordinet ut sacros decreto more ministros.
His ita digestis, natales prospere fines
Asseculis fultus repetit fastu sine multis.
Plures instituit normali tramite cellas;
Vitam priuato seruare monebat asilo.
Se quoque continuis ter ducti solibus anni
Accinxit solitis fidei pugnacibus armis:
Nec cessit duri spolians capitolia furis.
Emensis igitur praedicti temporis annis,
Mittitur Ausoniis pastorum praesul ab oris
Cultor iustitiae Theodorus ac pietatis.
Comperit ut iustum collata sede reuulsum,
In commune dolet uiolatae foedera legis.
Mox foribus raptis Coeddam dimouit, et apte
Praefecit sedi longum pastore uacanti.
Wilfridumque suis redimiuit protinus aulis.
Sic patiens meruit collato iure pacisci.
Redditus ergo suis, instabat promptius illis.
Ecclesiae uero fundamina cassa uetustae,
Culmina dissuto uiolabant trabe palumbes.
Humida contrito stillabant assere tecta;
Liuida nudato suggrundia pariete passa
Imbricibus nullis: pluuiae quacumque uagantur,
Pendula discissis fluitant laquearia tignis,
Fornice marcebant kataractae dilapidato.
His ita contuitis, exhorruit; ilicet alti
Viribus ingenii reparare peribula templi
Incumbunt fessi uasto sudore latomi,
Nec minus approperant opicizi emblemata proni,
Arcus incultos hialino claudere uelo.
Pondus et informes Athlantes ferre priores
Iussit, et expletum: limphis perfunditur absis,
Albanturque suis lustrata altaria peplis.
Exin glorifico persoluit munia Christo.
Crescit summa uiri, crescit dilectio sancti,
Virtutum genitrix, almorum florida nutrix;
Non igitur coeptum dissoluit dexia uotum,
Pichria neue tulit, seu dissologia rupit.
Theosopho spirans animo cognata sinergus
Oppida diffuso Hripis amplificare colurno,
Illic planata decusatim uomere terra,
Simmetriis perpendiculo perfecte libratis
Ecclesiam statuit, thalamum Christoque dicauit.
Tandem post paucas ornatis rebus imeras
Conuenere duces, necnon basileia pubes,
Tristatae, comites, uulgi promiscua strages.
Ecclesiae proceres aedem pro more beantes
Ornarunt altare Petri sub honore canori.
Stans in cancellis dat cunctis sperma salutis,
Regibus edixit, repetitaque rura recepit.
Verbo necne cibo triduo turbam satiauit.
Optima quaeque dedit libens exenia miris
Deflorata modis: capsacibus atque gemellis
Codex aurato conseptus grammate scriptus,
Auctus euuangelicum seruans in corpore textum.
Cumque benigniouolo persolueret omnia corde,
Inflatur nullo Iesu moderamine tipho.
Quapropter merita donatus digne chorea
Floruit, ut quondam Moisi sub tempore lampas,
Pandens aeternae callem patriamque quietis,
Atque domos sibimet superae regionis amicas.
Quid? loquar an sileam? uerbi da Christe, lucernam.
Exiguum dixi, liceat iam rumpere longas
Inscitia cogente moras, ne lingua pudorem
Praesumtrix tulerit. neque enim modo sufficit ulla
Virtutum pelagus percurrere rite tuarum,
Quas meruere tui per te complere coloni.
E numero quorum Wilfridus marchio summus,
Nobiliter superae ducens per pascua uitae
Pastor alebat oues: ut propulit eminus hostes,
Monstrabat liquidis saluandos tinguere limphis
In Patris et Nati, necnon et Flaminis Almi
Nomine chrismales adhibens pater ipse fluores,
Quem populi pulchra medium cinxere corona.
Ecce per effusas denso tamen agmine turmas
Plena metu mulier, defunctae funera prolis,
Sandapilam fugiens, fessis ostentat in ulnis.
Stat turbis immixta; fides terrorque gementem
Afflictant tacitis circum praecordia flagris.
Tum pater accessit, mox pallida conspicit ora.
Obstipuit, haesitque loco; temeraria latrix,
Pronior incubuit, luctum singultibus auxit.
"O pater, elatam noli deponere dextram.
Orbatam nato matrem cur despicis uno?
En qui confirmas Christum fore cunctipotentem,
Imple fidem gestis, miserae da pignus alumnae."
Ingeminat querulas instanti murmure uoces;
Contio concurrit gemitu collecta misellae;
Fit plangor grandis. tandem compassus herilis
Praesul agit tacitas sancto sub pectore grates,
Perfida quod nouit Iesum rogitare caterua.
Moxque solo fixus claros in corde meatus
Tunc reserat, faciem lacrimis et corcula palmis
Afficit, Adonaique pio clamore citauit.
Consurgens autem praesensit adesse salutem,
Timpora cumque manu palpasset frigida, functus
Cesariem mouit, uitali redditus aurae.
Vulgus inexpletas confusis uocibus odas,
Haec ubi sunt patrata, dedit: puer ilico sacris
Baptizatur aquis, miserae dans gaudia matri.
Protinus acceptum secum portauit alendum,
Iussa patri post septenos ut redderet annos,
Ast cogente fero contempsit dicta marito,
Exsul ad externos fugiens cum prole Britannos.
Nec multum latuit: post haec non sponte reduxit
Praefectus puerum quidam patris in dominatum.
Exin diuinis illum famulatibus addit.
Pluribus exemplo puer isdem profuit almo.
Tunc fax emicuit, quae inter crepitacula fulsit.
Anglum tum gemina fulgebat lampade regnum.
Pontifices regis consulto digna gerebant,
Rex quoque praesulibus latria seruibat honora.
Summa quies plebi legalia iura tenenti;
Frugiferis grauida gaudebant horrea glebis,
Epibatae faciles ausu spreuere latrones,
Classica dira silent, nec formidatur egestas,
Promicat ecclesia pacato foedere nexa.
Loetifer inuidit, conamina mille reclusit,
Rumperet ut sanctam peruerso schismate pacem.
Aggeribus crassis nisa est gens Picta rebellis,
Anglorum solitas iam tunc non ferre catenas.
Egfridus imperii largas retinebat habenas.
Coniunx alma uiro Edildrid, famosa uirago,
Addita coniugio uixit castissima uirgo.
Princeps ergo lenes animo flammante cohortes
Admouet, indomitoque reos mucrone trucidat.
Exclusere duos caesis ex hostibus amnes,
Manubiis farti regis uenere manipli,
Dant stragem late, redeunt in colla catenae:
Perfruitur magno rex uictor longe triumpho.
Non armis etenim raro cum milite uicit,
Sed uirtute Dei, meritis et praesulis almi,
Obtinuit gentes uacuo turgore minaces.
Nec minus innumeras, dum Mercica regna tumerent,
Cuspide confossas strauit rex iste cateruas.
Quorum dux cessit fugiens, aeuoque sequenti
Addidit Arctois borealia sceptra triumphis,
Fultus magnifico Wilfridi plane rogatu.
Virtus ergo uiri nullo sudore remitti,
Neue supercilio subrectis nisibus extra
Iustitiae uerum diduci quibat oestrum.
Sane per ignotas instanter mente pererrans,
Diuinae gentes sationis tempore passim
Dilatans, exercitium non segne gerebat.
Excubiis pernox gaudens instare secretis,
Corpus perspicuis castum purgabat in undis,
Ingeniti feruore laris ne corruat ustum.
Non ardor Phoebi, non algida tempora brumae
Dulcia conceptae rupere uolumina curae,
Donec apostolicis iamiam defessa senectus
Praeceptis tanto meruit squalore resolui.
Nec solus poti sciphum consumere riui
Fas fore decreuit: ieiunia laeta luebat,
Subiectosque uiam praecurrens duxit in artam.
Conflua turba ducum soboles conferre sub ipsum
Gaudebat, mirata piam morum probitatem,
Seu seruire Deo, seu nosse palatia iusto.
Haec quoque falsiloquis praebebant iurgia linguis,
Ast athleta Dei contectus uellere pacis,
Obsequium mitis odiis suffibat acerbis.
Preterea templum caesis instaurat arenis,
Circumdans caecis sinuato fornice criptis,
Lenibus obductas pingens flauoribus aulas.
Mox recolit tardae collata iuuamina linguae,
Andreaeque pii uocitamen contulit arae.
Inuida mortiferi non defuit aura chelidri.
Trullissant etenim muri dum futilis alta,
Corruit in preceps colliso corpore frater.
Cruscula gressutos non norunt soluere tractus,
Elisisque tori marcescunt horride fibris.
Vltima cum timidae traheret suspiria uitae,
Concurrunt tristes ad haec funebria plebes.
Praescia mens patris statim cognouit in antris.
Extimplo lacrimis puro de pectore fusis,
Hortatur reliquas Dominum obsecrare dolentes,
Vt reparet laesam pastor supremus ouillam.
Affuit, et properam sumpserunt membra salutem.
Erubuit loetum uita medicante repulsum,
Quapropter magni laudarunt munera Christi.
Doemonis ira fremens tantam uult subdole gnosin
Fallere, delecto quo primum milite caeso
Inualidi fragiles perterreat agminis hastas.
Plurima maturans antiqua recurrit ad arma,
Corrupitque leuem regis morbose iugalem.
Haec uirosa malae iaciens tum tela pharetrae,
Corcula strophoso uiolauit uulnere regis,
Rancidulis infesta modis; ceu garrula perdix,
Culpabat iustum collatis rebus abuti.
Gloria namque uiro totis a partibus orbis,
Agricolae plures, fecundae gramina terrae,
Procurui proceres, iuuenum foetura locuples,
Insuper ethereae monachorum contio uitae.
Postquam pestiferum penetrauit corda uenenum,
Asciuere suis deceptum prone loquelis
Veri doctorem, iusti quoque pone sequacem
Theodorum, supra cecinit quem rustica Musa.
Annuit ipse quidem regalibus improbe coeptis,
Substituens ternos sub nomine praesulis intra
Contiguos patri fines illo usque monarchos.
Audiit eutiches quid rex sibi contrahat; imas
Percontare uolens neuo sine criminis iras,
Alta petit lento triclinia opipare gressu.
Ecce faces tanti stimulatoresque pericli
Obriguere metu, commentanturque maligna.
"Cur laedor", pater inquit, "ab his, quos nulla fatigat
Nostrarum, fateor, impune molestia legum?"
"Nos," aiunt, "facinus quamuis cogente senatu
Ponimus haud quodquam; nec fas decreta refelli."
Sic testes scelerum fari potuere suorum.
Antistes uero nolens desistere coepto,
Quicquid ei prauum pseudo-theosebia nectit,
Romuleo sanxit uoto fore discutiendum.
Intuitus quosdam foedo insultare cachinno:
"O utinam laetos, pueri, feliciter annos
Ducatis, sed gaudia sors infesta resoluet!
Nec prius in refluos uenient haec tempora soles,
Immatura nimis quam tristia fata luatis."
Haec ait, et sobrio compressit uerba palato.
Aelfuuine post iugulum populi luxere profatum,
Inferias caeso dantes merendo clitoni,
Cuius post tumulum fratris uictoria fluxit.
His ita compertis rediit, laetoque negatas
Corde reuisit ones, arentia pectora blandis
Paulatim reparat solamina dando loquelis.
Interea pernix obliquo litore caelox
Soluitur, aequoreos pertemptatura meatus.
Quam circum monachi, dextra laeuaque relicti,
Fausta patri pariter lacrimosis questibus orant.
Tunc inimica seges igni tradenda perenni,
Non contenta suae uirus fudisse kakiae,
Legatos regi Francorum dirigit, atque
Oechonomum Domini predari impune petiuit.
Sed superi pietate ducis conamina falsa
Machario nullas quibant inferre ruinas.
Loetiferas uero scrobibus uersute latentes
Decipulas sensit Winfridus presul, eisdem
Perditus insidiis, tantum monogrammate lusus.
Preterea flabris aliorsum prospere uersis,
Freisonum laetis portum percepit in oris.
Gentiles stupuere nimis, sed summa mekotes
Regem cum ducibus placatos reddidit omnes.
Cathegorans ergo diuinum sperma popello,
Aperuit dulces in salsis rupibus amnes.
Tum pecudum foetura habilis, tum semen in aruis
Creuit, et exsultant sollempniter opiliones.
Post modicum multis tribuit baptisma salutis,
Et fundauit eas Wilbrordus quas habet arces,
Aequiperans tantum fidei feruore magistrum.
Haec tutela ducem, quem multae copia gazae
Francorum rupit, furiis accendit acerbis.
Singraphidem sculpsit, munus uenale notauit,
Quiret Adalgisum collatis subdole regem
Implanare opibus Efruinus philocompos.
Legati properant, parafrastica iussa reuelant.
Rex uero fronimus, scindens ferale uolumen,
Aspernatus eos, flammis proiecit in altis.
"Imprecor aeterno pereat sic caumate, quisquis
Compactae querit fidei dissoluere nodos,"
Infit, et infestos iussit remeare sodales,
Haud dubium quin lustratus fulgore superno
Ad cunas agii quondam qui luxit ab alto.
Imprudens mulier, iustum furialibus armis
Cur stimulas? sat erat patria expunxisse beatum.
Quid mare sollicitas? quid, casses abde Caribdi?
Num tibi quadripatens oboedit machina ruris?
Tene iubente poli rutilabit dextimus axis?
Siste, capesse fidem: dinami capieris eadem,
Otius amisso mutaberis ipsa marito,
Grassatrix scelerum fies inimica luporum,
Christi candidulos pasces modo mitior agnos.
Quem nunc persequeris, posthac deuota sequeris,
Multa dehinc populis adhibens monimenta salutis.
Ista per extasin scalpello lusimus unco,
Coepta libet solito nunc insanire coturno.
Ver gelidos tepidis iam soluerat estibus Alpes,
Viribus assumptis cum presul laetus ab illis
Gallica rura petens exiuit finibus, atque
Nota subit fidens Dagoberti moenia regis.
Is equidem merito, uenturus ut asseret ordo,
Puplica suscepto praebebat laeta patrono.
"Perditus, ut nostis," inquit, "popularibus alis,
Excepi mestas tenero olim somate erumnas.
Ascendi tremulum non multo remige lembum;
Pulsus ad ignauos adulescens exul Hibernos.
En uobis cuius merui tutamine reddi;
Per me, perque tuam, miles dilecte, salutem,
Si qua fides animo, tantum seruemus amicum."
Exultant proceres: neque enim leue principis extra
Praecipuom fas est subiectos uelle meare.
Obtulit egregias inmenso horomate sedes,
Ire catillatum nec uult rex ultra beatum,
Friguttire petit uetitas alacrior arces.
Magnanimus uero uotis regalibus heros
Non cessit: uerum rebus sociisque leuatus,
Quin etiam sumpto Deodato praesule pergit.
Rursus ab obiecto properans sibi rege paratum
Vadit ad hospitium. Bertherus namque patentes
Imperitans terras multo terrore regebat.
Ipse pio solans iustum suscepit amore.
Post epulas et post grati carchesia Bachi,
Rex caepit narrare patri, qui liuida cinis
Viderit orsa mali sese uiolare uolentis.
"Ast ego praeteriti memor," inquit, "sancte, pericli,
Vt quondam tellure mea priuatus, amaras
Externo sub rege degens sensi cicatrices.
Foedere sed multo quamuis seruatus ab Huno,
Euasi senos discendens liber amicos.
Me quoque muneribus uoluerunt fallere latis,
Quo te deciperent glauci lacerando Britanni.
Quod si me fidei gentilis amore tenacis
Vendere despexit, te nec minus ipse fouebo."
Claxendix tonuit, comites rex promptulus auxit.
Sic Romana petunt pernicibus atria plantis.
Cursores sed iam praemiserat archipolites
Theodorus. tum Wilfridi pia fama beati
Ausonias notis penetrauit nutibus aulas.
"Euge," ciunt ciues certatim protinus omnes.
Exterit abiegnas Petri dignissime ualuas.
Agatho apostolicas decorabat praesul habenas,
Iustitia simplex, aequi non marcidus auspex.
Edictum posuit, patrium sintagma gregauit,
Atque quater duodena patrum, nectente diade,
Agmina conduxit, communi famine dixit:
"Cultus et ecclesiae fucatur sanctio priscae,
Ni coquat emersas calor ecclesiasticus herbas.
Anglica comperimus uexari pessime regna,
Dum preter fixos fiunt discidia fines;
Arguto fratres fratrum discrimine clades
Pendite, ne rudibus pereant antiqua bilibris."
Primores Itali trutina pietatis adulti
Talia doctiloquo retulerunt fata magistro:
"Incipe, pastor, habes ueterum decreta uirorum.
Nunc illos admitte, placet, quos multa fatigant
Instigante fide spatiosae incommoda terrae.
Decernes sermone pio, quid subditus ordo,
Et quid quaeque colant, seu quid uitare iubentur
Ecclesiae: scelus hoc pacto uacuabitur omne."
Allusit, statimque sacras Wilfridus in aedes
Cogitur ipse suas iussus narrare querelas.
Obtulit expressum patribus diploma legendum,
Vt patriae curas ouium ceu lucra piarum
Sedulus obsequio tractauerit, utque dicatas
Inuidia cogente fores suspenderit, atque
Eheu pontificum fraudes qui more procorum
Ornatam proprio sponsam inuasere patrono.
"Non ego criminibus quemquam deprauo peractis.
Prestolor Hesperia qui iudicer," inquit, "ab aula."
Omnia uersifico longum exhantlare relatu.
Alternae perhibent sincera oracula partes
Exprompsisse uirum: prorsus hunc esse legendum,
Cuius apostolico solidandae robore uires,
Hoc uirus ne serpat, et incautos malesano
Inficiat suco, dum iustum pessimat atrox.
Annuit, et scriptis legalibus archiierarchus
Theodoro regique iubet sancita notari,
Ni pietate pari conseruent iussa magistri,
Iudicio Domini cunctos anathemate plecti,
Quaerentes animam sine re dampnare beati.
His ita fundatis, ne sicut apostata uilis,
Aut legum profugus sola querat perdere nota,
Limitibus planis excessit finibus illis.
Vritur infestus humanae prolis amicus,
Commaculare bonum perquirens liuide uotum.
Nam properans patuli dum uerreret aequora campi,
Conglomerata suis furum collegia signis
Noxia, regali, ceu fertur, sanguine fuso.
Ciuiles etenim Dagobertus marchio dextras
Senserat, et rigidum capulo tenus inguine ferrum.
Proelia uibratis intentant comminus hastis.
Arduus excusso quorum conuitia telo
Vnus pontifici foedo sic ingerit ore:
"Delator patriae, petulans, moribunde uiator,
Gallica tu pridem uiolasti sceptra, relato,
Qui periit caesus, quem iure sequere, tiranno."
"An prauum gessi, regem dum forte remisi,
In quid? et opto pati gaudens pro nomine Christi."
Mox truculenta ruunt hastilia; deinde remissis
Acclines rogitant ancilibus ut benedicat,
Crediderim rutilo perculsi fulminis igne,
Quod patuit mundo, dum matris fluxit ab aluo.
Nil metuens ergo pertransit gramina tuto,
Securusque cauas intrat uelociter alnos.
Multiuido fratrum posthaec oramine fultus,
Auctorata ferens Petri uexilla beati,
Regales adiit, dans rectis gaudia, postes.
Bullatas offert signato cortice cartas.
Confestim doctae pariter coiere cateruae,
Quid narret Romanus apex, audire paratae.
Archistrateios solio prospectat ab alto,
Ius crudele sacris ausus dictare loquelis.
Post euuangelicum cathorthoma, post recitatas
Sedis apostolicae causas, indigne ferebant
Oppositi quidam raptam persoluere predam.
Vrgebantur acri furioso pectore bile,
Permulcentque, nefas! peruerso fasmate regem
Spernere singraphas furtiuis rebus adeptas,
Sinmistenque Dei gaudent sichophanta notari.
Tandem semoto patrem trusere locello,
Blanda retractantem regis promissa superni,
Olim qui dixit, "qui uos, hic me quoque spernit."
Tum regina grauis huiusce scismatis auctrix,
Presumpsit pretias sancto diuellere capsas,
Non inpune sibi tantam sotiata rapinam.
Ergo opibus, sotiis pessum datus inclitus heros,
Famina mirifico fratribus depromsit ab ore.
Gloria multa loquens, multo captanda labore.
"Cana patrum series, longos experta dolores,
Vincere multiplices meruit diuinitus hostes.
Heroum duodenus apex patiendo beatas
Sidereumque decus Iesu tribuente coronas
Excepit, multum modico lucratur ab ipso.
Nostra licet duram patiantur corpora sortem,
Mentes triticeo caelis indentur aceruo,
Quo fruges animae capientur mox locupletes.
Premia non querat, ni qui tolerando triumphat."
Dixit, et actutum lictorum torua uorago
Obstitit, et raptum tenebroso uinxit in antro.
Qualem te, pastor, laetum tristemue fatebor?
Laetabare quidem te Christi post fore risten;
Flebas dampna gregis pastorum uerbere lesi.
At tu coenoso dum stringeris undique uallo,
Num solito non quiuisti fulgore potiri?
Exacuere leues inimici frustra ligones,
Nequiquam ancipites inspicant acrius enses.
Tempestiua tibi funduntur lumina caelis,
Inuiso properat consueta porismate lampas,
Peruigil excubias Iesu dum soluis amatas.
Testis adest custos, ergastula saeua serenis
Inspiciens radiare focis in tempore noctis.
Quid minus a Petro, cui lumen fulserat arto,
Digne quidem parili posthac donabere serto,
Quem uoto sequeris, quem tormentis imitaris,
Et ne desperes, aequo splendore nitescis?
Interea multis uexatur fraudibus almos
Execrare apices, actusque probare feroces.
"Vertex si capulo," dixit, "cedatur acerbo,
Aut terebrent costas instantia pila tenellas,
Vnum iota meo numquam frustrabitur astu,
Quae sanxere patres Petri documenta sequentes."
Sic legit fuscos primatum offendere uultus,
Non et apostolicos consensit fallere ritus.
Carpitur inde grani coniunx dilecta ueterno
Praesidis, infaustas, ha! ha!, procurantis abenas.
Corpore contrito, compagibus atque solutis,
Mortua contractis fluitabant uiscera neruis.
Sensu pene carens, extis iam condolomatis,
Grande uiro scrupulum congesserat, extima uitae
Spectanti dum preteritae spiramina reddat.
Protrahit illa moras: tandem uelociter artas
Vir supplex satagit sancto reserare catenas.
Fletibus haut modicis deposcit opem medicantis.
Ergo pater solito pietatis munere fisus
Passibus approperat conferre iuuamen anhelis.
Affuit, et turbas remoueri iussit adactas.
Hinc precibus fusis perfudit uiscera limphis.
Mox rediit priscos uitalis feruor in ortus.
Nil nocuere uirum crudelia lora beatum.
Quin alacri uultu lucum remeauit in ipsum,
Nec puduit tetras iterum curare cauernas.
Prefecto cognomen erat quem diximus Osferd;
Coniugis ereptae uocitamen dicitur Aebbae;
Post modicum sacro gaudebat condita uelo.
At preses timidus, rerumque stupore coactus,
Malle pati propriae dixit dispendia uitae
Intimat et, seuo quam iustum perdere regi.
Isque tumens nimium precepit acerbius illum
Compedibus rigidi dampnatum carcere ferri
Stringere, mutata custodis sorte prioris.
Vrgentur calibes furcos aptare bicornes,
Et sterili funes nexare labore trilices,
Go quis terrere queant athletae corda ligati.
Sed quo suppliciis animo mordacius instant,
Prorsus eo minimum se profecisse stupebant.
Nam quaecumque sacris nectebant uincula membris,
Aut diffusa cadunt, aut forte incongrua fiunt.
Artubus innocuis libertas cessit herilis.
O crudele genus, frustra contunditur incus!
O scelerata manus, quid prodest ledere corpus?
Non metuit iugulum, quem contremit indere lorum.
Digne satis gressus tremulae fugere catenae,
Pacificae qui currebant per competa uitae.
Ergo alacres pastor curans mitissimus agnos,
Lingua perdocuit, manibus baptismate tinxit.
Oppida commissi uerum dum marchio regni
Permeat, illecebras explens pompose caducas,
Ecce repentino turbantur gaudia casu.
Dum raptis etenim coniunx regalis abuti
Audet relliquiis, spirans tipho impietatis,
Vindex ira subit, Satan per uiscera gannit:
Quem coluit petulans, huius fit hospita bachans.
Talibus attonitis accessit regia nutrix.
"Anne patent," inquit, "ueteris commissa piacli?
Extera Wilfridum uiolant ergastula iustum,
At tua terrifico quatiuntur demone membra.
Spreuisti emeritas Petri de culmine cartas:
Excipis en dignas irato iudice penas.
Capsaces collo dempsisti immunda uerendo:
Nunc moribunda Baal uinciris et ipsa ueruto."
Naribus immanes ceu fundens torridus ignes,
Rex aderat, quem sic genetrix affatur honesta:
"Iam memor esto tui, loethargum subrue, fili.
Vltio dilectam profligat summa iugalem.
Sed tu sceptrigeram si uis augescere dextram,
Vincula solue uiri quoquam sine crimine nexi,
Et si fers animo, iubeas discedere regno."
Annuit inuitus, patuit mox carcer apertus,
Reddidit et claram nubes densissima stellam,
Protinus immeritam sensit regina medelam.
Excedens igitur patriam cognataque rura
Deserit, australesque petit uelut aduena terras.
Nobilis expulsum per denia quaeque uiator
Obuius excaepit, mundi quia summa potestas
Indefinito praefixerat omnia uerbo,
Defore nil iustis spondens pro se tribulatis,
Regia progenies Berthuualdus munere diues.
Nec latuit: statimque furor hostilis inarsit.
Sed pater a solito numquam sudore fatiscens,
Instruxit gregibus monastica iura fugatis
Iam fati tellure uiri. tunc inuida pestis
Corda ducis zabuli prestrinxit hospitis apti,
Fratris Edilredi per Mercica regna decori,
Cuius in obsequio coniunx inimica manebat,
Ekfridi germana trucis tumidique tiranni.
Hi pulsare uirum multo terrore serenum
Haud cessant, coguntque datam molimine prauo
Degenerare fidem. sic compulit ire carentem
Hospitis auxilio, comitatum praeduce Christo.
Profecto alterius susceptus regis in aulis,
Femineas patitur instinctu daemonis iras.
Ermenburgis enim totius criminis altrix,
Cladibus, ut cecinit praemisso Musa tenore,
Multimodis torsit tantum furibunda patronum;
Saeua soror cuius Centuuini regia coniunx
Expulit indempnem, nullum seruata pudorem.
Quid strides, peritura seges, aut sulphure Auerni
Perpete torreris? en aspernata probabis.
Ipse sibi patriam praesul non longe iacentem
Adquiret, nondum diuino uomere scissam.
Non licuit cultis committere semina sulcis.
Anne uacat saltem steriles inuertere glebas?
Non timet exilium, qui gestat pectore Christum.
Gens igitur quaedam, scopulosis indita terris,
Saltibus incultis et densis consita dumis,
Non facilem propriis aditum prebebat in aruis:
Gens ignara Dei, simulachris dedita uanis.
Hanc adit intrepidus, sincero docmate fretus,
Assistensque duci, pertractat munia Christi.
Foedere complacito statim captatur ab ipso,
Non auri pretio, ferro non hostis auaro:
Iurauit pactos numquam dissoluere nodos.
Hinc passim sacris permulcet corcula uerbis,
Lucratusque ducem feliciter, atque iugalem,
Emicuit mediis fax indefessa tenebris.
Delubra contritis pereunt uelocius aris,
Nec doluit madidas subuertens augur acerras.
Dulcia diuino funduntur mella canistro,
Tinguuntur plebes sanctum baptisma petentes.
Rex quoque uiuifica perfusus nobilis unda,
Praedia delegat, coenobia praesul adornat.
Aediluualch princeps uocitatus dicitur iste,
Wilfridi meritis qui nouit caelica Tempe.
Teque canam, fugitiue puer, Cedualla, negatis
Quem fudit sceptris nemoroso Ciltena luco,
Audacem quippe Wilfrido subdere mentem,
Vt quires redibere tui diademata regni,
Magnorum querens euadere fata malorum;
Creuisti patiens, rex fortis, ab exule pasci.
Tempus post modicum fidei capis incrementum,
Nam uertex tremula quem dudum fouerat ulua
Presulis auxilio rutilat cingente corona.
Tu quoque pontificem multa tellure ditasti.
Felix exilium quod poscit purpura regum!
Immo, pater felix, exul pro foedere pacis!
Rumor tunc prodit, quia bello plura cruento
Agmina corruerant alterna cede uorata,
Ekfridusque feri percussus cuspide Picti,
Exilio sanctos desiuit trudere prauo.
Preterea pastor Dorobernica claustra gubernans,
Theodorus, dampnare nefas in presule quondam
Commissum cupiens, iamiam uergente senecta
Expetiit reuocare uirum sat inepte repulsum.
Ergo redit humilis, implens exacta prioris,
Hos inter presul Erchennualdus uenerandus.
Accedunt terni uerae funabula lucis,
Exorsusque dehinc senior Theodorus infit:
"Poenitet en, fili, quia tot tormenta subisti.
Vltima porro meae properant confinia uitae:
Tu quocumque modo deliqui, quaeso, remitte."
Terruerant animum Wilfridi gesta beatum.
Tum caelis oculos attollens, brachia terris,
Indulsit facinus, sicut praecepit Iesus.
Ergo solo strati, poscunt miseramina Christi,
Inque uicem culpis perfecto corde remissis,
Gaudebant lacrimis sobria de fronte profusis.
Iam fasces regni, iam publica sceptra perempti
Sumserat Aldfridus. mox pastor scripsit Eous
Sedibus abreptis reddi debere beatum
Christi mathiten post tanta pericula sennem,
Ne contingat huic moriens quod pertulit Ekfrid,
Qui uoluit dictum primus spoliare patronum.
Hoc et idem cunctis statim designat amicis
Aelfledae, que uirgineo succincta pudore
Pascebat nitidas Iesu prudenter ouillas.
"Tuque clientelae, princeps, memor esto cupitae,"
Edilredo cognato morte sopito,
Qui studuit toto Wilfridum pellere mundo)
"Nunc age, communi si uiuas optime uoto,
Sepe meis, fateor, parebas phronime dictis.
Iam quoque pastoris extremos crede rogatus,
Vt tua praecluibus gliscens eupraepia sceptris,
Ardua Romulei seruet precepta uigoris,
Quae statuere patres Petri uectigal alentes,
Agatho precipuus, Benedictus, Sergius atque".
Dux etiam monitis arrisit protinus istis,
Summo ceu decuit seruans in honore magistrum,
Vsque sub extremam uitae frustrabilis horam.
His ita consertis, Aldfridus stemmata regni
Non obscura gerens, Christi reuocauit alumnum.
Certatim priscas possedit deinde casellas.
Pelluntur moechi, sedes uacuata patrono
Redditur: applaudunt ciues felicia fantes.
Lucidus Euuroica resplenduit axis in aula.
Felices populi tanto pastore potiti!
Vix tamen exiguo manserunt gaudia lustro,
Nam modicum trita uiguit peruersius hidra.
Ardescunt ueteres crebris pulsatibus ignes,
Aecclesiae puppis uexatur dire procellis,
Cogitur et rursum nauclerus mittere clauum,
Anchora ni firma primum solidetur harena.
Rex etenim dictus, Ligurum ferrugine tinctus,
Distendit uariis ueratia stamina pullis
Alternando uices, nunc patris subditus alis,
Nunc mendosorum credens inuenta uirorum.
Ni fallor, fida titubans statione carebat.
Ast pater immotam querens seruare carinam,
Maluit elatum regis differre tumorem.
Idcirco cessit, diuisaque rura reliquit,
Impatiens sanctam scindi se presule normam,
Aruaque commissis monachis collata reuelli,
Nec metuens magni praeferre oracula Petri.
Mox Aedilredi repetens solium memorati,
Acceptus colitur placida sub rege quiete,
Explens officium multa pietate supernum.
Tantos post strepitus, quem non quiuere molesta
Exsuperare fuga, nituntur fallere tegna.
Denique collectim censura urgente ducali
Synodus astruitur, legatio menda iubetur
Celibis accessum festino cogere gressu.
Concurrit facilis, fratrum tum saeua simultas
Vndique stipatum fictis agitare querelis.
Machina non solido sed mox interlita limo
Corruit, haud patiens uatem prognostica fantem.
Lincea namque uiro fuerant oculamina tanto:
Immo prophetales ad hoc potauerat haustus,
Internos etiam quo posset cernere nisus.
Tandem uafrinos blandis suggestibus astus
Increpitans, Italas suadebat credere cartas.
Ethnica sed nullis molliri corda lagonis
Cedebant, uirusque tegunt sub mente nociuum.
Preterea iuuenis diuini fautor honesti,
Expertus causas in sanctum aptare sinistras
Accessit, regis dirum patefecit amentum,
Toxica loetiferae uolitant quo tela pharetrae.
Nec etenim puduit dicacem audire fidelem,
Qui mox exposuit, celer intra palatia repsit.
Summi stans igitur ducis inter castra perennis,
Excipit horrisonas illeso parmate fundas,
Nec potuit ualidis penetrari pelta sagittis.
Instabant etenim uiolento famine agentes,
Se pater ut proprio uellet dispungere uoto,
Indignumque sacris se iudicet esse gerendis.
O malesuada cohors! o fraus! o sanctio discors!
Non eris immunis poenae, non criminis exsors.
Ipse quidem solitos gaudet perferre labores,
Tu Phlaegeton subies, Herebum manesque pauesces.
Insignita piis tunc aperit ora loquelis.
"Ecce quater denos," dicens, "uexilla per annos
Intemerata tuli uerae per cuncta fidei,
Barrida prauicolae qui straui examina turbae,
Inclita censurae seruans inuictus Eoae
Famina, non falso ceu garrit pollice sculpta
Mens inimica suo mox defectura ueneno.
Nunc quia compellor, Petri discrimine purgor.
Non formido minas, exaenia nulla capesso:
Meque meo numquam uobis mucrone litabo."
Ros haec pater orauit, plebeium iusque refellit.
Soluitur infandum Iesu uincente coagmen,
Enituitque bonum praestantis presulis omen.
Sic Aedilredi ualuas repetiuit hiantes,
Explanatque duci sceleris commenta maligni.
Isque benigniuolam firmans in presule curam,
Edixit priscum nullo frustramine foedus
Vellere, apostolica donec remearet ab aula.
Verum discordes flagrant ardentius irae,
Et quas Christicolis pastor fundauerat edes,
Nisibus efferis auerruncare parabant.
Extorres statuunt agio incassum palinodo
Quos sacer electis gradibus formarat adelphos,
†Dulsos coenosi lichinos audititidestos.
At pia uentilabro Christi sententia iusto
Efflauit paleas, Cocyti ardore cremandas,
Condiuitque bonam caeli per horrea frugem.
Nam pater ipse greges et ouilia cara reuisens
Ingemit, et precibus Domino commendat anhelis.
Aggressusque dehinc Romani peruia callis,
Ingreditur partas opulento remige lintres.
Carpebant placida libratis aequora uelis,
Figitur et notis uehemens lautomia harenis.
Obliquas igitur peragrantes commode terras,
Diuino comites potabat fonte fideles,
(Non errare licet, non manticulare necesse est)
Gratia quos tanti seruat ductoris opima.
Is etenim largas, quamuis deuotus egeret,
Inpensas eleis palmis fundebat apertis.
Quapropter, ceu praecinuit Dauitica psaltes,
Iusta manebit ei uitae farrago perennis.
Transmissis tandem Iouialibus aeque cauernis,
Macharii penetrant rutilantia dindima Petri,
Qua renitebat ouans summa uirtute Iohannes.
Affines moti festinant euge per urbem.
Astipulant modulis compto sistemate certis,
Aedituusque graues oppandit agillimus aedes.
Introiit praesul testudine fultus opaca,
Qui tellure cubans unca suffragine suda,
Mille piis instillat aquis, ui denique sancta
Caelica summorum reserauit claustra polorum.
Indidit aequisonas diuinis auribus odas.
Oratu surgens, famulantum rite cateruis
Ambitur, siccatque genas, suspiria pressat.
Ast ubi complacuit, sacra archisteria scandit.
Pontificum praesul, necnon et contio gaudet
Pistica, Tarpeioque ruens de colle senectus.
Intestina pater postquam dirrachia planxit,
Ad uicina redit lentis habitacula plantis.
Interea scriptis legatio cassa modernis
Berthuualdi de sorte ruit, puerile uolumen
Opponens tanto nequiquam certe patrono.
Ausoniae coeunt Graiae mox atque soritae,
Vestibulo cursim priscorum scita reuoluunt.
Protinus ammisso micuit sintagma berillo.
Vt iubar introiit, iubaris ceu nectar opimi
Protulit effeuum liquido flauore libellum
Hisce caracteribus; Christi tunc inquit alumnus:
"Nulla damus patriae, fateor, discidia nostrae.
Non reges, non tristatas, regumue clientes,
Matris ad eximiae gremium concurrere gratis
Elegi, collata prius michi iura probare.
Non ignota cano, uobis praecognita narro:
Iura dedere patres Romanum stemma regentes.
Testis adest huius sanctae periergia sedis;
Haec quia non spreui, nam nec spernenda putaui,
Collatis carui crebris populatibus agris.
En qui me sensu graniter limphante sequuntur,
Norunt si qua meo uitiamine rupta uicissim
Obiectare queunt, uestro lustrabor ab ore.
Non ego pompisonis adii pretiosa lupatis
Moenia, nec giluis falerato stromate mannis:
Prosequor at nudus nodi uestigia Petri.
Posteritas sancite quibus subsistat amica
Legibus, et priscas nolite reuellere cartas".
Obstipuere patres haec sic fore comminiscentes.
"Hac," dixere, "Pharo mundi rudis arsit origo,
Nec deerit rabula quo mens ueneranda nitebit.
Talia labentis patiuntur spargana uitae,
Aemula nec tardat spiris agitare malignis
Actio prauorum uitam moresque proborum.
Conquirenda tamen huiusce refragia sectae,
Et quamuis odiis proscriptus physiculatis,
Protinus arbitrio, Wilfride, piabere nostro.
Nec Romana prius falsi pilotria testes
Excedent, iustas donec pro crimine poenas
Iure luant, discantque uiro deferre probato.
Iste quidem Latias olim lallando papillas,
Pauit Christicolas multo dulcore cateruas."
Orauere patres: testatur et ipse Iohannes,
Haec dicens: a nullo morietur lampada fungo.
Insidiae ueteres dormiscant otius omnes.
Desipiunt hebetes tetrico merore furentes.
Wilfridum dampnare nefas qui, sicuti torris
Ereptus, magno manet incombustus ab igne.
Vt Petrus Christi, sic hic uestigia Petri
Percolit, aequoreis numquam timefactus in undis.
Degeneres populi, quid prodest uelle beari?
Virtus si qua placet, patriis pepulistis ab oris.
En rutilum liquido summae uirtutis agalma.
Sint rata quae sanxit, non haec oblitteret usquam
Aut regalis apex, aut ecclesiasticus ordo.
Nobiscum sapiat, qui Christi stigmata gestat,
Ne ferale chaos euitandamque mephitim
Sentiscat rigidi retrusus in ima baratri.
Quicquid neutericis confinxit apocripha biblis
Cassetur priscis legatio, censeo, dictis.
Quis duo-quindecies, denos pariter quoque quinos,
Elogio archontes queat infamare maligno?
His coram fidei uir hic confessus honorem,
Extunc uitali merito craxatus in albo,
Certis expectat caelestia dona diebus,
Vt re percipiat, quod spe patienter et optat.
Huic qui dissentit, nimis, inquam, prorsus ineptit."
Haec eadem sacris iusserunt indere libris,
More Cleanteo solitis bullata sigillis,
Regibus et clero mittentes, atque popello,
Vt dirimant odii crudelia iurgia prisci.
Et dixere patri, post oscula frontis aquosae,
"Pacificus redeas; subiectis gaudia reddas;
Terris atque polo Iesu cleronomus esto."
Deuictis igitur falsi latoribus astus,
Pignere sanctorum multa quoque glore uenustus,
Deserit Ausonias multis comitantibus oras,
petit, quo Celtica permeet arua.
Praeteriens notos pedetemptim transit Alanos,
Tandem pacatos deuenit adusque Sicambros.
Hinc uexatur acri per singula membra ueterno,
Nec quibat metas pedibus tranare cupitas.
Fertur equo primum, post haec gestamine fratrum
Vocibus et toto pastorem corde dolentum,
M... que uehunt dilectum pondus ad urbem.
Semianimem insueto componunt debite stratu,
Perculsique metu quidnam contingat in actu
Expectare timent, mortis formidine pressi.
Octonis etenim bis forte quaterque uigenis
Decubuit horis, pastus fraglamine mentis,
Corporis haud escis, aut qualibet arte liquoris.
Demum cum quinti spirarent lumina solis,
Mittitur e summo (dictu mirabile!) caelo
Archanus Michahel, nitido lampabilis ore.
Quem pater intendens, non ut phantasma repellens,
Ceu stilbonta, nouum lumen, ueneratur amicum.
"Surgito conciuis, nostri non portio uilis:
Et licet astricolas inter numerere cateruas,"
Inquit, "ab orbatis iam nunc reuocaberis agnis.
Postquam bis binis fratres solidaueris annis,
Cum mercede bona temet reuocabo; sed insta
Christotochae dignas aedes fabricare Mariae,
Cuius amore tibi cumulantur certius anni.
Nouit quid Petro, Petri quid soluis adelpho."
Continuo sanctos subiit uigor integer artus.
Angelicum superam numen recucurrit ad ethram.
Surgitur, et tristes renouantur digne sodales.
O defesse, sagax curat quem caelica pinax,
Et quia pellacis uitasti gaudia saecli,
Cum numero uitae meruisti praemia summae!
Oceani tumidas exhinc remeauit ad undas,
Gurgitis et uasti circumflua terga repressit.
Cantia complacito patuerunt litora rostro;
Iussit apostolicum Berthuualdo ferre libellum;
Suscipit, ut decuit; patris praecepta peregit.
Hinc diui petiit, supra quem Musa reuoluit,
Laetus Aedilredi patulas fidentius aulas,
Cui retulit cessim: laetantur et ambo uicissim.
Approperans ergo, laesus ...tamine nullo,
Alhtfrido regi direxit epistile Petri.
Illicitum sapuit, non hoc sat iuste recepit,
Protulit ambages, sicut fecere priores,
Nolens directis ueneramen ferre loquelis.
Quocirca meritum tulit inmature periclum.
Vltrices etenim patiens in corpore poenas,
Cernere collibuit, quem dudum languide spreuit;
Multaque coniciens obiit, male gesta recensens
Testibus adhibitis se subdere uelle negatis,
Si Domini auxilium uitae daret...
Suscepit uacuas Eoduulf uirosus habenas,
In sanctum furias exercens immoderatas,
Inque breui periit, uiolento ciue repulsus.
Vt patriae curam susceptet rite tuendam,
Filius adscitur Alhtfridi sepe relati.
Qui grauitate proba, Wilfridi subditus ala,
Dilexit nimium, quia nouerat esse beatum.
Is iussit proprii quantum tenet orbita regni,
Et coiere simul, Berthunaldo iure kalante.
Tunc patris alloquio rex censuit, omnis et ordo,
Seruent ut pariter Wilfridi dogma uerenter:
Pacis et Angligenae firmantur foedere gentes.
Exhinc conualuere nimis diorismata fortis
Athletae, pereuntque mali sophismata ciuis;
Germinis Ydrei penitus tenuata cicatrix,
Additur atque bonis uirtus apodictica uictrix.
Ipse per obliquas pastor gradiens regiones,
Vt mater dociles doctrinae lacte refouit,
Vt pater ignauos sobria suscensuit ira,
Ad lucis patriam cunctos ...liter hortans.
Praesciuit porro Michahelis adesse pro...
Optabatque grauem silicernius affore mortem.
Corruit, et subitus praeclusit limmata morbus.
Agmina pullatis coeunt uernacula birris;
Commeat et toto uulgus miserabile ciclo.
Fit formido granis, ne forte recedat ab illis.
Fratribus at placitas Iesu recinentibus odas,
Substitit, et laeta sospes perfunditur aura.
Hactenus excolicum quanto sudore sacellum
Emerit, exposui; numnam miracula quibo?
Ennea si melico chelim michi carmine tangam,
Septenasque iugem ciclico dulcore sorores,
Aut sim magniloqui multus sectator Homeri,
Non plane absoluam: dictis iam caedo quibusdam.
Quos etenim doemon rabida possederat ira,
Effusis precibus fidei uirtute resoluit,
Et quis debilitas artus deuinxerat atra,
Aut oculo frustrans, aut linguae murmure dampnans,
Aut gressus prohibens, aut reummate pectora stringens,
Et sensu demptos, et morbi tabe peresos.
Vt frater congrex, scelerum (sicut pater) offex,
Circumfusa means docet agmina Christicolarum,
Viuifici tetraplastica dat theoremata uerbi,
Nauiter increpitans pigrum decus archilionum.
Haec ita sollerti perfecerat undique cura.
Sensit Olimpiadam dudum...
[…]
Et metamorphosin praesagit adesse cupitam.
Nec minus ipse tamen refouens normaliter omnes,
Aethralem uitam testatur iure sequendam.
Quid tricor dictis? dabitur nunc his quoque finis;
Credo quidem scriptis: ut mors, dilectio fortis.
Crebris ergo uirum febribus pulsantibus almum,
Concurrunt monachi uirtutum munere macti:
Agmine pastorem tantum cinxere globoso.
His ita conseptus, caput extulit, atque ita dixit:
"Pullulet in uobis diuini gratia roris.
Vos equidem, fratres, pridem reuocastis euntem;
Parcite iam, quaeso, superum iam scandere regnum
Me iuuat, et fragili praeiudico carne resolui.
Non uobis ultra forma coniungar in ista,
Donec mundanas turbent elementa tenebras,
Visibus et Domini praesens sit machina mundi.
Muscipulas nostis quas obicit aemulus hostis,
Illicibus quaerens animos uitiare figuris:
Ingerit incestos lasciuis spebus a... es;
Tunc oculos pulchris uanos illudit ideis,
Aures et blandis demulget sepius arpis,
Vt fraudem doceat, largissima lucra ministrat.
Haec monui semper, haec uobis ipse frequenter
Opposui, nolite moras inferre migranti.
Vrgeor, o defungar, et o, fratres, uigilate,
Pyr-Flegeton calida ne uos absorbeat unda!"
Haec ait, et durae constrauit membra quieti.
Spiritus ergo uiri Michael repetente beati,
Vimineo condens corpus kiriale canistro,
Exhausit uitro uitalem digne cruorem.
Inter maerentes, orantes, opperientes,
Euasit uolucer, carnis caeromate liber.
Postquam membra sacro tumularunt sacra sepulchro,
Induuias sumpsere sibi fratres uenerandi,
Interulamque puer sancti sudore madentem
Corripuit, normatrici tulit atque beatae,
Quam sibi flaminio sotiauerat apte uerendo
Egregius haeros, redimitam castificando.
Hanc adit organico membris deserta uigore
Clinica, suppliciter poscens se tangere posse.
Pauit secretum depromere uirgo fidele.
Tandem compatiens miserae subnixe petenti,
Tinxit aquis uestem, meruit quibus illa salutem.
Post haec bachantes dementi pectore quidam
Vulcanum tecto, quo transiit ille, adhibebant.
Sed uis defuncti uiuentem terruit ignem,
Saeuos mitificans, uirtutis et omina monstrans.
Annua bis senos confecerat orbita menses,
Subsidibus patris ex omni regione coactis,
Cum miranda nimis fulserunt signa sub astris.
Quaerebant etenim quis tot pastore uacantes
Excipiat caulas, et ouilia tanta reseruet.
Hesperus aerias sed iam densauerat umbras,
Pernox cura fratrum cum caelum respicit altum.
Et micuit ciclus tenebrosa per astra choruschus,
Ceu matutinos igniret Phosphorus
Canduit hic radius monachum coenobia circum
Officiose, uias uisus liquisse polinas.
Hinc patuit, Domini quia constat uinea firmis
Oratu Wilfridi aeuum stabilita gigartis.
Mox apopempeo grates persoluere summo
Accelerant, nomenque patris constanter honorant.
Fistula rurestris cecinit prothemata cannis,
Callosas cani meliger uelut excola sannas,
Enerui trutinans exotica docmina plectro.
Nunc oleate mihi faueas industrius Odo,
Vt... tuli ste... ... maxime lusi.
Non epystasin capit, extasinque ueretur,
Pagina. lector, haue: tibi caetera carpe tuapte.