Altercationes magistri et discipuli (2)
D20
[discipulus]
Si torpens celeri tigrem superare fugacem
cursu testudo desideret ac feritate;
si lepus atque canem temptet laniare ferocem,
scorpius exilis tunicatum si crocodrillum;
scammate si regem pauidus quoque damma leonem
prouocet ast aquilam si parua columba cruentam;
scandere sique polum pinnis myirmica supernum
appetat atque tetrum deuincere mole camelum;
sique ferae siluas, piscesque marina fluenta
destituant, seriem propriamque creata relinquant:
mundanas uariare uices natura stupebit
cunctaque disponens proprias laxabit habenas;
moxque soluta ruent perituri climata cosmi.
portento simile paradigma gerit uafer atque
furcifer insipidus, monstrum, sicophanta baburus,
cerritus balatro, spurcus si non silicernus,
babbiger †agaffons†, epilenticus ac furibundus,
garrulus ac nebulo, barritor necne latrator,
finibus in patriis suetus seruare suillos
siue referre domum scapulis in nocte capellas;
qui lympham potare solens lacti sociatam
carnibus hyrcinis postquam satur atque butyro.
ut fortunatos felix deuenit ad Anglos
mendoso quos nuncupat ipse ‘tenaces’)
insolito potus mero necnon hydromello,
nunc sintagma suum sublimat ad alta polorum
nomen inane petens. summum profiterier audet
se fore philosophum cunctoque sophismate comptum,
dum minime sciat hoc quid philosophus sit. (et unde est
hoc nomen tractum? cuius generis siet, ede).
insuper haud metuit sese uocitare ‘magistrum
artibus in cunctis’ Graiorum more ferali
qui, licet indocti, tamen omnia scire rogati
caris et primis persaepe fatentur amicis.
desinit haud talem nobis laudare poesim
qualem nec pueri dignantur cernere scolis.
hoc auet et bombis pompare poema superbis
gestit et hinc uanam – uentosus! – tollere famam.
abdicat et ueterum coluber documenta uirorum
scismate falsidico necnon et litigioso,
sinthecam uerbisque suam comit lutulentam.
dicit eam flamen secum cecinisse supernum
inmemor exempli diuini dogmatis almi,
quod monet ut laudes uitemus et ut populares
rumores si caelica Tempe uelimus adire.
quid reliquum prohibent Christi praecepta beati
bis quinis ubi uirginibus pia regna coequat
nos fragiles quam humanos uitare fauores?
quo statim ritu uentosae quesquiliarum
fructibus et uacuae truduntur ab agmine regis
et flammis herebi cruciantur et igne perhenni.
his nisi desistas a prauo scismate, Ioruet,
incendere, miser, Plutoni consolidatus.
nomine, tuque piger, recto uocitaris ‘Ioruet’,
peruertens ‘iornum’ falso sintagmate uerum.
desine grandeuos iam iam uexare poetas!
[magister]
o male nate puer, centum ueterane dierum!
per uastum pelagus non te uehit alta triremis
uerum parua celox, fissuris undique farris;
Thetidis undiuage glaucas iam suscipit undas.
Africus et uiolens spumosas uerrit harenas,
Iuppiter et pluuio caelum uelauit amictu –
cernis qua priuos celet sol nube colores.
idcirco noli, moneo, dare uela profundo,
ah, nimium ne naufragium patiaris iniquum;
optatum citius poteris nisi sumere litus
torrens praecipiti iam te submerserit amne.
[discipulus]
conquinisce, precor; foedum iam claude labellum!
si necdum cessare uelis, dic quod, rogo si scis.
quid genus est distans species idionque colorans?
bis ternae que sint normae dialecticae, inqui;
inter quid genus et totum sit, si sapis, infi.
quid pars a specie distet, te posco, profari,
quidque sit et rutilis proprium bis quinque loquelis
remis quae denis quicquid uersatur in orbe
sub ditione sua retinent. commune quid, ede.
et quia te modulatorem facis atque sophistam,
nobis dic pueris, sophiae rudibus documentis,
quid diatesseron, diapente sit ac diapason;
dic quid epogdous atque emiolius ast epytritus.
ritmi melodiam quot possunt edere tantam?
partes simphoniae quot sint et nomina, dice;
artis et eximiae †lisina† nunc indice prode,
materiemque repertorum patriumque locellum.
hac ratione uales ferulis nos subdere priuis
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ad suam calcis poterint si dogmate duci,
optime praeceptor, uerax et habebere doctor.
omnia si sapere et narrare nequibis, adelphe,
spulpus eris, spulcus fueris, spulsusque manebis.
et quoniam nullum nos credis fingere metrum
scelus est, iuras) sine menda posse, maligne,
ut scis falsidicus, stolidus, periurus, ineptus,
ter decies denos uersus cape, postque sileto!
dicis adhuc, peruerse senex, nostros bene uersus
haud fore compactos uerum compage solutos –
†lempiris cruttonempiris et utique lillo†
[magister]
quin etiam nescire (nefas!) me dicis ymeras
per quas discurrens solidum sol conficit annum,
ni fallor, breuiter ueris sermonibus edam.
sunt ter centenae decies et denique senae
quinque superpositis necnon quadrante iugato,
conficitur qui sex horis punctisque triginta,
si libet, et uolumus quinos horae fore punctos.
sicque quaternos bis denis mox adde quaternis.
quattuor annorum circis idcirco peractis
una dies interseritur quae iure ‘bisextus’
quod Martis prisco de more kalendis
interponatur) recto uocitamine fatur.
nemo catus priscas audebit uertere normas.
nempe scio; brutos quapropter rite monebo
conentur ueterem ne uertere conditionem,
ne post perniciem nigram transire paludem
cogantur miseri monstrumque uidere triforme.
desine praua loqui, rogo, seditiosa †camena†
inferni tenebras ne post patiaris amaras.
[discipulus]
infelix mortale genus quod talia curat
stultorum dictis et perturbatur iniquis!
nonne foret dominum satius tibi poscere Christum
crimina qui tibimet laxet, post praemia donet
caelestis patriae, cuneis societque supernis?
conditione, pater, tali, te flagito, Ioruert:
hinc reprimas linguam nimium quod seditiosam,
rursus stultiloquam ne cogas sumere pennam
me, qui mox actus, mores patriosque notabo.
sordes parce; precorque iterum mihi talia scribe.
D21
Gaudia dicto
iure magistro
necne salutem!
legat usia
prima secundam
pandere cunctis
quae ualet omne.
nonne pudicum
ueridicumque
te fore iactas,
optime Ioruert?
cur mea falso
carmina blasmas,
dum neque uersum
rite queas nunc
pandere falsum?
aut mihi mendas
dice nefandas,
aut resipisce
atque fatere
non fore uerum
ore scelesto
teque locutum.
feceris hocni?
follis eris hic
ac furibundus,
stultiloquaxue,
siue malignus!
nempe, pater, scis
quod rationem
reddere debes –
Christus ut infit
de male gestis
necne profatis
ore loquelis
– luce sub illa
ualde tremenda,
qua manifesta
crimina cunctis
iure patebunt
quae, quasi non sint,
corde latent nunc.
hoc ideo te
posco benigne:
seditiosam
comprime linguam.
de reliquo nec
talia cures
uerba profari:
te fore comptum
artibus, et nos
posse poesim
fingere nullam.
desipis. atqui
credere ni uis
quod pueri sic
edere metrum
possunt
hic resident qui
dogmate docti
pontificali,
ut neque sensum
prodere murcum
siue poema
non fore rectum:
indice quibus
rite loquelis,
temet adhortor.
conditione
denique tali,
frater amice,
desine iam nos
rodere uerbis.
ira recedat,
pace sequestra.
foedus et almum
consolidemus,
ne patiamur
demonis atras
inde catenas.
conditor almus,
trinus et unus,
crimina nobis
cuncta relaxet,
coetibus atque
consociatis,
poscimus, almis,
praebeat omne
cernere nobis
lumen in aeuum.